آيا تاريخ تكرار مى شود؟ اگر آرى، تکرار یا بازآیند تاریخ به چه معناست؟ قطعاً منظور از تكرار در وقايع تاريخى، مشابهت رويدادها بر اساس سنت ها و قوانين حاكم بر جهان است.مثلاً یکى از علل انحطاط تمدنها در تاريخ ، فساد و تباهي هيأت حاكمه است كه هرگاه چنين شده اند، …
قرن حاضر را قرن انفجار اطلاعات نام داده اند و در اين عرصه رسانه ها به عنوان بزار تولید، انتشار و انتقال اطلاعات نقش بسيار گستره اى را ايفا مى كنند.رایانه و نرمافزارهای پرشمار وابسته به آن و همچنین شبکه جهانی اینترنت، دو نمونه از ابزارهای پرقدرتی هستند که امروزه در عرصه …
گفته مى شود مردمان ، غايبان و مغفولان تاريخ اند زيرا تواريخ ، زندگى شاهان است و مشاهير و قهرمانان! تواريخ، شاهنامه اند و خداى نامه(كه خداى در آنها، منظور شاه است).مردمان عادى، جايي در تاريخ ندارند. گفته مى شود كه تاريخ نگارى ها به دلايل مختلفي همواره در سيطره نخبگان و …
تاريخنگاران براي ثبت وقايع تاريخى نياز به تعيين زمان وقوع آنها دارند كه با يكي از گاهشمارها پس و پيش رويدادها و زمان وقوع را مشخص سازند. تاریخچه پیدایش تقويم را به حدود ۱۰۰۰ الی ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردانند كه اقسام مختلفی در سرتاسر دنیا دارد.شروع تقویم با …
آيا مورخان مى توانند وقايع آينده تاريخ را پيش بينى كنند؟ آيا مى توانند فرجام تاريخ را پيشگوئى نمايند كه به كدام سو خواهد رفت و جهان چه موقعيتى خواهد يافت؟ طبيعتاً چنين چيزى نه در توان آنهاست و نه اگر هم بگويند،كسى از آنان خواهد پذيرفت.بيان تاريخ آينده و فرجام تاريخ فقط …
آيا يك قانونمندى بر تاريخ حاكم است كه حركت ها و تحولات تاريخى را مديريت مى كند و آن را به جلو مى راند؟ آيا تاريخ ، خود موجود زنده اى است كه مى توان نزد او رفت و از فلسفه و حكمت كارهايش از او سوال كرد؟ آيا كسى كه تاريخ را …
آگاهی از کاوش ها و کشفیات مفید علمی و اختراعات مفید فنی و خلاقیت های اصیل هنری در گذشته، تنور جان آدمى را گرم می کند. حس کنجکاوی های شناختی او را که ذاتی انسان بودن و شعور تاریخی و طبیعت ثانوی بشرتاریخی شده و تاریخ مند است،شعله ور می کند. اتفاقا” …
در متون دينى از سنت های الهی حاکم بر جهان و جامعه ، سخن گفته شده است.منظور از سنت ها، همان عادات و روش ها و قانون مندى هائى است كه بر جامعه حاکم است و از آن به سنت های اجتماعی یاد می‌شود.اين سنت ها به دو دسته تشريعى و تكوينى تقسيم …
در مورد افتخار به تاريخ گذشته چند نظر مطرح است.نخست آنكه بايد به افتخارات گذشته باليد و در شرایطی که ملت های فاقد پیشینه تاریخی، به هر دری می زنند تا بلکه کوزه ای شکسته یا لوحی مخدوش بیابند و خود را متمدن و كشورشان را ریشه دار جلوه دهند، ما نبايد تاریخ …
آيا با كمك تاريخ مى توان آينده را پيش بينى كرد؟ آيا گذشته مى تواند چراغ راه آينده باشد؟ آيا مورخان قادرند با تجزيه و تحليل تاريخى، گزينه هاى مطلوب را براي آينده جوامع پيشنهاد نمايند؟ اين پرسش ها و امثال آن در دانش آينده پژوهى يا آينده پردازى مورد مطالعه قرار مى …
چنان كه در مقدمه كتاب آمد، راهبرد امام على(ع)در جاودانه نهج البلاغه، در مورد تاريخ و فلسفه تاريخ، خطاب به فرزندشان امام حسن(ع)، اين بود:”فرزندم! دلت را با موعظه ، زنده بدار و اخبار گذشتگان را بر آن عرضه كن و با آنچه بر سرِ پيشينيان تو آمده است ، اندرزش ده! در …
آيا خداوند، جهان و تاريخ را رها كرده است كه هرطور مى خواهد بچرخد و به سوى كه خواست، برود و خود از اداره جهان و تاريخ استعفا داده يا انسان ها او را بازنشسته كرده و خود هرگونه بخواهند، حكمرانى مي كنند و تاريخ را مى سازند؟! آيا سيرحوادث جهان از دست …
بعضى فرقه ها يا جنبش هاى سياسى يا قومى، براي پيشبرد اهداف و موجه جلوه دادن خويش نياز به پيشينه تاريخى دلبخواه براي خود دارند و براي اين كار دست به جعل تاريخ مى زنند.نظير آنچه قوم يهود انجام داده و مى دهند. شلومو زند، استاد بازنشسته تاريخ دانشگاه تل آويو در كتاب …
از آنجایی که تاریخ به عنوان مادر علوم انسانی مطرح مى شود؛ تاثیرگذاری آن بیشتر است لذا راستی و درستی فرایند تاریخ‌نگاری اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است؛ اما چگونه می‌توان به تاریخ اعتماد کرد؟ شاید تاریخ را براساس اغراض و اهداف شخصی تحریف کرده باشند؛ شاید روایت‌هایی که ما در تاریخ می‌خوانیم تماما …
نخستين تاريخ نگاران مسلمان که در پرتو تعاليم قرآن کريم و پيامبر خدا و پيشوايان دين به حوزه تاريخ نگاري قدم نهادند،صحابه، تابعين، و تابعين تابعين بودند كه قصدشان نشر و گسترش فرهنگ و اخلاق اسلامي و نيز ترغيب نو مسلمانان به رعايت شئون اسلامي بود؛ لذا به ثبت و ضبط حالات و …
قرآن، وحى الاهى، كتاب آسمانى،كتاب هدايت و كتاب علم و معرفت و معنويت است و يكى از روش‌های مؤثّر آن در ایجاد ارتباط و انتقال معارف الهی به مخاطبان خود، استفاده از گزارش های تاریخی امّت های پیشین و انبیای الهی و نقل قصص و داستان است و از تاریخ نگاری براى اهداف خود بهره می …
تاریخ باستان جهان را معمولاً به دوره عهد عتيق و قرون وسطى تقسیم می كنند.دوره اول، خاور ميانه باستانى، دوران كلاسيك حوضه درياى مديترانه، چين و هند باستان تا حدود قرن ٦ ميلادى و دوره دوم از قرن ٦ تا قرن ١٥ را در بر مى گيرد. دوران پيش مدرن هم شامل …
زرتشت(٦٠٠ تا ٦٠٠٠سال قبل از ميلاد)، انديشمند يا پيامبر ايرانى،موسس آئين مزديسناست.نوشته‌های سنتی، بر آنند که او ٢٥٨ سال پیش از اسكندر یا ۵۰۰۰ سال پیش از خشايارشا زیسته است.كتاب اين آئين اوستاست.این کتاب طی دوره های مختلف، توسط افراد گوناگون نگاشته شده است و تنها بخشی از سرودهای این کتاب يعنى “كاتاها” را …
عهد جديد، بخش دوم كتاب مقدس مسیحى است كه به آن انجيل مى گويند و توسط نویسندگان مختلفی نوشته شده و به نام خود آنها معروف است و به زندگی عيسى(ع) و پیروانش و تاريخ مسيحيت در قرن اول ميلادى می‌پردازد. عهد جدید تقریبا در همه مذاهب مسیحی معاصر شامل ۲۷ کتاب، از جمله چهار انجیل اصلی …
منظور از عهد عتيق يا عهد قديم، كتاب مقدس يهوديان و مسيحيان است.البته يهود نام كتب مقدس خود را تنخ مى نامند اما مسيحيان آن را عهد عتيق ناميدند در مقابل عهد جديد كه مجموعه انجيل ها و بخش دوم كتاب مقدس مسيحى است. نسخه های کنونی تنخ از ۳۹ کتاب تشکیل شده‌اند …
هرودوت(۴۸۴- ۴۰۹ پیش از میلاد)، تاريخ نگارى است كه كتاب شش جلدى اش درباره تاريخ تمدن يونان باستان و ارتباط دوقوم پارسى و ايرانى و كشف منشأ اختلاف آنها، هنوز مورد مراجعه است و یکی از مهم ترین منابع تاريخ ايران باستان محسوب می‌شود.هرودوت ، کتابش را تحت عناوین کلییو، اوترپ، تالی، ملپومن، ترپسیکور و …
ويليام دورانت (۱۸۸۵ –۱۹۸۱)، فيلسوف و تاريخ نگار آمریکایی ابتدا كتاب تاريخ فلسفه را نوشت اما به تاريخ علاقمند شد و تمام عمر خود را با همسرش آريل دورانت وقف نوشتن تاريخ تمدن نمود.در این کتاب او توانسته است با استفاده از آثار مورخان دیگر (از هرودت تا آرنولد توين بى)مکتب نوینی از تاریخ‌نگاری را به …
ابن اثير(٥٥٥-٦٣٠) با اثر تاريخى مشهور “الكامل”، مورد مراجعه محققان و مورخان بعد از خود مثل ابن خلدون بوده است.ابن اثير معاصر پنج خليفه عباسى( مستنجد، مستضيئ، ناصر،ظاهر و مستنصر)بود و تا حد بسيارى شاهد و ناظر سقوط و انقراض سلاجقه در ايران و عراق و معاصر با اضمحلال و سقوط خوارزمشاهيان در شرق …
ابن اسحاق(٨٥-١٥٠ه=٧٠٤-٨٦١م) را به خاطر تأليف كتاب “سيرت رسول الله”، اولين مورخ صدر اسلام ناميده اند. تخصص او بیشتر حول ماجراهای مدینه است.جدّ او یسار بن خیار از مسيحيانى بود که در نُقیره (روستایی در حوالی عین التمر) زندانی بود. خالد بن ولید پس از گشودن این قلعه ( در ۱۲ق/۶۳۳م)آنان را به ايارت …
ابن هشام(متوفی ۲۱۳یا ۲۱۸ق)، تاریخ نگار قرن سوم ،صاحب كتاب “السيرة النبويه”(سيره پيامبر اسلام) است كه تصحيح و اصلاح كتاب سيره ابن اسحاق مى باشد. ابن هشام چنانکه خود گفته است مطالبی را که بی‌ارتباط با پیامبر در سیره ابن اسحاق دیده و نیز برخی اشعار و مطالب شنیع را از این سیره حذف …
جرير طبرى(٢٢٤-٣١٠ه=٨٣٩-٩٢٣م)در آمل زاده شد و در بغداد از دنيا رفت.او مشهورترين مورخ اسلامى نام گرفته و تاريخش یکی از قدیمی‌ترین تواریخ عمومی در جهان است. البته دیدگاه کلامی وی در تدوین تاریخش تأثیر گذاشته و تاریخ وی را به عدم بی طرفی در نقل تاریخ متهم کرده‌است. هدف طبری از نگارش تاریخ، عرضهٔ …
ابن خلدون(٧٣٢-٨٠٨ه:١٣٣٢-١٤٠٦م)»در تونس متولد شد. در دوران کودکی ابن خلدون، بزرگان دینی که از اسپانیا به تونس سفر می‌کردند در خانهٔ آنها توقف می‌کردند و همین امر باعث شد ابن خلدون از کودکی و به وسیلهٔ این افراد قرآن و ساير علوم را بياموزد.شهرت او به خاطر مقدمه اى است كه بر كتاب خود …
ايمانوئل كانت( ۱۷۲۴ – ۱۸۰۴)از فیلسوفان کلیدی عصر روشنگرىاست. او تجربه گرايي و عقل گرايي نوین را در هم آمیخت و روش او در مابعدالطبيعه و معرفت شناسى، اخلاق ، فلسفه سياسى، زيبائى شناسى و فلسفه تاريخ هنوز طرفدارانى دارد.فلسفه نقدى او در اين آثار مطرح شده است: نقد عقل محض، نقد عقل عملى، نقد …
وُلْتر(۱۶۹۴-۱۷۷۸) از نامدارترین فيلسوفان و نویسندگان فرانسوى عصر روشنگرى است. شهرت او به خاطر هوش خارق‌العاده‌اش، مخالفت‌هایش با کلیسای كاتوليك، حمایتش از آزادی مذهب، آزادى بيان و شجاعت در پيگيرى عدالت بود.در هفت سالگی مادر خود را از دست داد و در یک خانواده مذهبی بزرگ شد. او در مدرسه لوئی کبیر توسط عیسویان آموزش …
كارل ماركس(١٨١٨-١٨٨٣)نظريه پرداز آلمانى كه به دليل نوشته هاي سياسيش از او سلب تابعيت شد و به همين جهت دهه ها به همراه همسر و فرزندانش در تبعيد در لندن زندگى كرد و با همكارى دوستش فريدريش انگلس به توسعه انديشه هايش پرداخت.معروف ترين نوشته هاى او مانيفست حزب كمونيست(١٨٤٨) و اثر سه …
هگل فیلسوف آلمانی (۱۷۷۰-١٨٣١) برای دستیابی و کشف حقایق، روش و طریق خاصی را مطرح کرد و آن را دیالکتیک نامید. دیالکتیک کلمه‌ای یونانی به معنای گفتار و دلیل است و مفهوم آن، گفتگو و مجادله کردن است. هگل همچنین ضدیت و تناقض را به دیالکتیک خود افزود. وی تناقض را پایه فعالیت …
اسوالد اشپنگلر(١٨٨٠-١٩٣٦)مورخ و فیلسوف تاریخ آلمانی،صاحب فرضيه و كتاب ” انحطاط غرب”معتقد بود كه انحصار، مادي گرايي و تلاش دولت ها براي محروم سازى اتباع خود از حقوق شان،سه عامل اصلي انحطاط تدريجي هر نظام و سيستم حكومتي است. وي در همان زمان و به همان دلايل، فروپاشي نظام ناسيونال سوسياليستي …
برنارد لوئیس(۱۹۱٦-٢٠١٨)در زمان جنگ جهانی اول در خانواده‌ای یهودی در لندن متولد شد و در زمان جنگ جهانی دوم ابتدا در واحد تانک ارتش انگلیس و سپس در واحد اطلاعات وزارت خارجه به خدمت گمارده شد. بعد از پایان جنگ، لوئیس به ریاست دپارتمان خاورمیانه دانشکده مطالعات خاورى و آفريقائى دانشگاه لندن كه …
جرج سارتن (۱۸۸۴ – ۱۹۵۶)بلژيكى را پدر تاريخ علم لقب داده اند. وی کتاب‌هایی چون تاریخ علم، مطالعه تاريخ علم و سه جلد از مجموعهٔ نه جلدی مقدمه اي بر تاريخ علم را به رشتهٔ تحریر دراورد که مشارکت‌های علمی و فرهنگی هر تمدن از دوران باستان تا قرن چهاردهم را بررسی می‌کند. وی نویسنده ۱۵ کتاب و بیش …
آرنولد جوزف توین‌بی انگليسى(۱۸۸۹-۱۹۷۵)از سرشناس‌ترين نمايندگان معاصر فلسفه نظري يا جوهري تاريخ به شمار مي‌رود. او كوشيده است تا به كشف قوانين حاكم بر تاريخ بپردازد و كشف قوانين تاريخي را، از طريق يافتن قوانين رشد و تكامل تمدن ها پي گرفته است؛ لذا به بررسي تطبيقي جوامع مختلف تاريخي پرداخته تا …
ساموئل هانتینگتون (۱۹۲۷– ۲۰۰۸)، متخصص مشهور علوم سیاسی آمریکایی، در یک مقاله با نام “برخورد تمدن ها” در سال ۱۹۹۳ تئورى خود را که واکنشی به کتاب “پایان تاریخ و آخرین انسان” فرانسیس فوکویاما (منتشر شده در سال ۱۹۹۲)بود، مطرح كرد و سپس در سال ۱۹۹۶ تئوری خود را با انتشار کتابی …
“پایان تاریخ و آخرین انسان” نام كتاب فرانسيس فوكوياما(١٩٥٢- )است.او دکترای جامعه شناسی از دانشگاه شیکاگو داشت و به‌عنوان کشیش کلیسای پروتستان خدمت می‌كرد. او متخصص اقتصاد سیاسی دانشگاه جانز هاپکینز است که به خاطر نظریه پردازی “پایان تاریخ”شهرت يافته است.سه نظریه مهم او در عرصه سیاست عبارتند از:نظریه پایان تاریخ؛پایان نظم؛ و دگرگونی عظیم . …
اوریانا فالاچی (١٩٢٩-٢٠٠٦) روزنامه‌نگار، نویسنده و مصاحبه گر مشهور سیاسی ایتالیایی بود که در شهر فلورانس متولد شد و در سن ۷۷ سالگی در همان شهر درگذشت.نه ساله بود که جنگ جهانی دوم شروع شد و در اين دوران به عنوان یک چریک ضد فاشیسم فعالیت می‌کرد. هنوز بیست ساله نشده بود …
الوين تافلر( ١٩٢٨-٢٠١٦)برای نخستین بار در ایران با ترجمه و انتشار کتاب “موج سوم” شهرت یافت. تافلر كه در يك خانواده مهاجر يهودى در نيويورك به دنيا آمد و بيشتر عمر خود را در لس آنجلس گذراند، كارهاي بسيارى از جمله روزنامه نگارى و پژوهشگرى را تجربه كرد. او در این کتاب از …
“تاريخ ” كيست كه مى شود با او مصاحبه كرد و مصاحبه با تاريخ را نوشت؟! يا به كلاس درسش رفت و از او درس گرفت و عبرت آموخت ؟ و يا از جبرتاريخى سخن گفت ؛يا بر تارك آن نشست ؛ و كسانى را به زباله دان آن فرستاد؟! اصلاً تاريخ …
