موضوع مهدويت ،چنان در آموزه هاي اسلامى ريشه دار بوده كه حتى پيش از تولد حضرت مهدى(ع)كسانى به دروغ ادعاى مهدويت كرده اند يا به مهدى بودن منسوب شده اند.بعد از تولد حضرت مهدى(ع) نيز در طول قرون تا زمان ما، مدعيانى بوده اند كه ناروا خود را مهدى خوانده و كسانى را به دور خود جمع كرده اند و البته افشاء هم شده اند و بطلان شان آشكار شده زيرا هيچكدام نتوانسته اند ويژگى اصلى امام مبنى بر پركردن زمين از عدل و داد و ايمان را ، به انجام رسانند. مدعیان مهدویت به کسانی گفته می‌شود که در طول تاریخ، به دروغ خود را به عنوان مهدی موعود معرفی کرده‌اند، و متمهديان كسانى بودند که خودشان ادعایی نداشته‌اند، لیکن گروهی، از روی نادانی و شدت گرفتاری و یا از روی غرض، آنها را مهدی موعود پنداشته اند و معرفى كرده اند.اكنون به بعضى از مشهورترين آنها مى پردازيم:فرقه کیسانیه نخستین گروهی است که در مورد محمد حنفیه فرزند امیرالمؤمنین (ع) ادعای مهدویت کرده و نام مهدی بر او گذاشتند و اعتقاد داشتند او مهدی موعود است و پس از مرگ وی ادعا کردند که او هرگز نمرده است، در حاليکه محمد حنفیه در سال ۸۱ق از دنیا رفت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد١.
محمد بن عبداللّه محض معروف به نفس زکیه در سال ۱۴۵ق از مدینه با عنوان مهدی قیام کرد و با دسیسه منصور دوانیقی کشته شد و پس از آن ،مغیرة بن سعید عجلی و طرفدارانش مدعی شدند، نفس زکیه نمرده است بلکه در کوه حاجر در منطقه نجد در غیبت به سرمی برد و او مهدی موعود است و در آینده ظهور خواهد کرد٢.واقفیه نيز گروهى بودند كه ضمن توقف بر امام موسی بن جعفر(ع) به عنوان آخرین امام، ادعا کردند امام کاظم(ع) همان مهدی موعود است که در غیبت به سر برده و رجعت خواهد کرد٣.عبداللّه المهدی خود را ابومحمد عبیداللّه بن احمد بن اسماعیل از اعقاب امام جعفرصادق(ع) معرفی نمود؛ او در سال ۲۹۷ق به عنوان مهدی از افریقا بپا خاست و دولت فاطمیون را تشکیل داد که پس از گذشتن ۲۷۰ سال منقرض گردید٤.محمد بن عبداللّه بن تومرت علوی حسنی معروف به مهدی هرغی: او از قبیله مصامده بود که در جبال اطلس مراکش سکونت داشتند، در سال ۴۹۷ق با نام مهدی قیام نمود و بر اسپانیا تسلط یافت و سلسله موحدین را بنا نهاد٥.
چنانكه گفته شد برخی از کسانی که مهدویت بدانان نسبت داده شده، از سوی خود آنان نبوده و به اين ادعا راضی نبودند اما یاران و پیروان آنان چنین عنوانی را به آنها نسبت داده و این اندیشه را در آن روزگاران در میان گروه ها و مراکزی گسترش دادند. پیروان آنها کوشیدند تا برخی علایم و نشانه های حضرت مهدی علیه‌السلام را – که در روایات آمده – بر آنان تطبیق و تفسیر نمایند. همچون محمد حنفیه (کیسانیه)؛ زید فرزند امام سجاد(ع) و نفس زكيه.اما کسانی بودند که به انگیزه های فریبکارانه و جاه طلبانه، ادعای مهدویت نمودند و برای جلب عواطف و احساسات، تسخیر قلبها و به دست آوردن قدرت،به دروغ خود را مهدی نجات بخش معرفی کردند تا مردمى را كه منتظر مهدى هستند را بفريبند از جمله آنان مهدی خليفه عباسی است كه پدرش منصور دوانیقی ادعا کرد پسرش «مهدی عباسی» همان مهدی موعود است٦.جعفر کذاب برادر امام عسكرى نيز از دیگر افراد این گروه است. غلام احمد قاديانى(فرقه احمديه)؛على محمد باب(فرقه بابيه) نيز مدعيانى بودند كه كم و بيش از سوى استعمارگران براي ايجاد تفرقه بين مسلمين،مورد حمايت قرار گرفتند…
جامعه اسلامى از طريق متمهديان يا مدعيان دروغين مهدويت ،دچار آسیب هایی شده است و اين موضوع دستاویزی برای برخی از به اصطلاح روشنفکران وهابی و غیر وهابی شده تا اصل مهدویت و اعتقاد به مهدی موعود(عج) را زیر سؤال برند و از اين طريق ديگر اعتقادات را نيز مورد حمله قرار دهند. البته بنياد قويم اعتقادات با چنين حمله هائى متزلزل نمى شود ولي به هرحال مشكلاتى را براى بعضى سست باوران و خساراتى را براي جامعه اسلامى،ايجاد مى نمايد.اما وجود همين گرايش نشان مى دهد كه مهدویت و ظهور یک مصلح غیبی، از موضوعات مسلمی بوده که عموم مسلمانان بدان اعتراف داشته اند و این خود از دلایل روشن اصالت مهدویت است؛ چرا که اگر اصالت نداشت، هرگز تقلبی آن به بازار نمى آمد. اكنون تمامى آن مدعيان يا متمهديان از دنيا رفته اند و جهان همچنان پر از ظلم و ستم است لذا نشان مى دهد هنوز غيبت حضرت مهدى(ع)ادامه دارد و خداوند سرانجام وعده خويش را براي بشريت محقق خواهد ساخت تا زمين از عدل و داد آكنده شود چنانكه از ظلم و بيداد پر شده باشد…
———————–
١.شیخ طوسی، الغیبه/۱۹۲. ٢. ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین/۲۲۱. ٣.طوسی، الغیبه١٩٢-١٩٨. ٤.ابن خلدون، مقدمه/٣٧٤. ٥. همان/٣٦٦. ٦.سعدمحمد حسن، المهدیة فی الاسلام/٤٩.