كتب اربعه

فقهای شیعه، اعتبار کلی کتب اربعه را پذیرفته‌اند؛ تا آنجا که شیخ انصاری بعید ندانسته که باور به اعتبار کتب معروف از جمله این کتاب‌ ها، از ضروریات مذهب باشد.از آیت الله خویی نقل شده که خدشه سندی در روایات کافی تلاش نافرجام افراد ناتوان است. سید مرتضی اکثر اخبار كتب اربعه را متواتر یا قطعی الصدور می‌داند. برخی از فقها مانند فاضل تونی٤، ملا احمد نراقی٥ و میرزا محمدحسین نایینی با آنکه قطعیت همه روایات کتب اربعه را نپذیرفته‌اند اما به اعتبار روایات آن رأی داده‌اند.دوران تدوين حديث را به دو دوره تقسيم كرده اند:دوره متقدمان كه پنج قرن نخست هجری است که در این دوره احاديث امامان به وسیله اصحاب و راویان آنان تدوين شد سپس توسط دانشمندان طبقات بعد دسته‌بندی و تدوین و در نهایت توسط محدثان سه گانه اول یعنی شیخ کلینی، شیخ صدوق و شیخ طوسی در کتب اربعه جای گرفت.دوره دوم، دوره متأخران است كه از ابتدای قرن ششم آغاز شده و تا طبقه معاصران ادامه يافت و عالمانى چون شیخ حر عاملی و فيض كاشانى و علامه مجلسى با كتب وسائل الشیعه، وافی و بحارالانوار ظهور کردند اما كار دوره دوم طبقه‌بندی، تکمیل و تحلیل آثار متقدمان است.

كتاب کافی را شیخ ابوجعفر کلینی در زمان غیبت صغری نوشته و سه بخش کلی دارد: اصول، فروع و روضه.اصول کافی احادیث عقیدتی را دربر می‌گیرد، فروع کافی به روایات فقهی می‌پردازد و روضه کافی هم شامل مجموعه‌ای از احادیث در موضوعات مختلف است.كتاب من لایحضره الفقیه نوشته شیخ صدوق است كه حدود ۶۰۰۰ حدیث را شامل می‌ شود و موضوع آنها مباحث فقهی و احکام عملی است. شیخ صدوق در این کتاب، احادیثی را آورده که صحیح می‌دانسته و خود بر اساس آنها فتوا می‌ داده است.كتاب تهذیب الاحکام نوشته شیخ طوسی است با ۳۹۳ بخش و ۱۳۵۹۰ حدیث  و موضوع آن فقه است. شیخ طوسی این کتاب را در شرح و توضیح المقنعه اثر شیخ مفید و به دستور وی نگاشته است.كتاب  الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار را شیخ طوسی پس از تهذیب الاحکام و به تقاضای برخی از شاگردانش نوشته است. او در این کتاب تنها روایات متعارض در مباحث گوناگون فقهی را جمع کرده است. 

———————

١.انصاری، فرائد الاصول٢٣٩/١.     ٢.خوئی، معجم رجال الحدیث٨٧/١.   ٣.حسن عاملی، معالم الاصول/١٥٧. ٤.فاضل تونی، الوافیه فی أصول الفقه/١٦٦.   ٥.ملااحمد نراقی، مناهج/١٦٦.