مسلم است كه در قرآن، اسرار زيادي وجود دارد؛ مى پرسيم داناي به اسرار قرآن چه كسى است؟ خود قرآن به اين سوال چنين پاسخ مى دهد: آنان كسانى هستند كه كه علم قرآن نزد آنان است (من عنده علم الكتاب):” خدا و كسي كه علم قرآن نزد اوست براي گواهى ميان من و شما،كافى است”(قل کفی بالله شهیدا بینی و بینکم و من عنده علم الکتاب)١.كيانند اينان؟ به شهادت آيات ديگر و تاكيدات پيامبر(ص)،اينان على(ع) و امامان معصوم هستند٢. دو تن از مفسران معروف قرآن يعنى ابن عباس و ابن مسعود گفته اند: “تمام آنچه را از تفسیر فراگرفتيم، از علی بن ابی طالب(ع) بوده است، او داناترين فرد أُمت به قرآن و علوم آن است”٣. امام صادق(ع) فرمود:” ما اهل بیت به گونه ای هستیم که خداوند متعال همواره از میان ما کسی را برمی انگیزد که آگاه به (تفسیر) کتابش از آغاز تا آخر آن می باشد”٤.
به تصريح خود قرآن،آيات دوگونه است:محكمات و متشابهات.تشخيص اين دوگونه و تبيين متشابهات ،ددانشى است كه خداوند فقط به راسخان در علم قرآن يعنى امامان عليهم السلام داده است:”از آن آيات یک دسته محکمات است که آنها اصل و مادر هستند(أُمّ الكتاب) و دیگری، متشابهات مى باشد”٥. معناي متشابهات و نحوه ارجاع آن به محكمات ، دانشى است كه نزد راسخان در علم قران است:” تأویل و علم به متشابهات را جز راسخان در علم كس ديگرى نمى داند”٦. در روایات زيادى ائمه علیهم السلام خود را «راسخان در علم» مطرح نموده اند.امام صادق (ع) فرمود: ائمه اطهار علیهم السلام راسخان در علم هستند و تأویل قرآن را می دانند”٧ .همچنین فرمود: راسخان در علم، علی بن ابیطالب و امامان از فرزندان او هستند”٨. اميرمومنان (ع) نيز فرمود:”مردم در تفسیر آیات متشابه هلاک شده اند؛ زیرا آگاهی به معنای آن ندارند و حقیقت آن را نمی فهمند، با آراء شخصی خود آیات را تأویل می کنند؛ در نتیجه خود را از جانشینان حقیقی پیامبر بی نیاز می بینند”٩…
ديگر از اسرار قرآن كه علمش نزد امامان است،علم به تنزيل و تاويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و … است: اميرمومنان(ع) فرمود:”هیچ آیه‌ای نه در شب و نه در روز ، نه در آسمان و نه در زمین ، نه درباره دنیا و نه درباره آخرت ، نه درباره بهشت و نه درباره دوزخ ، نه در صحرا و نه در کوه، نه در روشنائی و نه در تاریکی بر پیامبر نازل نشد مگر آنکه مرا به خواندن آن وا داشت و آنرا بر من املاء کرد و من بدست خویش آنرا نوشتم و تاویل و تفسیر ، ناسخ و منسوخ ، محکم و متشابه ، خاص و عام آن و جای نزول و علت نزول آن را تا روز قیامت به من آموخت”١٠.امام باقر(ع) با اشاره به آيه “من عنده اهل الكتاب” فرمود:”خداوند در این آیه تنها ما را اراده کرده است و على(ع) اول ما و افضل ما و بهترین ما بعد از پیامبر(ص)است”١١.نیز فرمود: “هیچکس نمی‌تواند ادعاء کند که علم به تمام قرآن را در خود جمع کرده مگر آنکه دروغگو باشد! کسی جز علی(ع) و ائمه بعد از او علم به قرآن را آن گونه که خدا نازل کرده ، حفظ و جمع نکرده است”١٢.امام صادق(ع)هم فرمود:”به خدا قسم کتاب خدا را از آغاز تا پایان چنان می‌دانم که گویا در کف دست من است”١٣…
سلمان فارسی،در روايتى از امیرمؤمنان(ع) با استناد به آیه “عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه احدا الا من ارتضی من رسول”١٤نقل مى كند كه امام تصریح نموده که من، «مرتضی» یعنی پسندیده از میان فرستادگان هستم که خداوند علم غیبش را بر آنها ظاهر ساخته است:” ای سلمان؛ آیا قرآن را نخوانده ای که می فرماید: “او دانای غیب است و بر غیب خود کسی را آگاه نمی‌سازد جز فرستادگان مورد رضايت و پسندش را؟ گفتم: آری ای آقای من؟ فرمود: ای سلمان منم آن پسندیده و رسولی که او را بر غیب خود گمارد؛ منم عالم ربانی؛ منم که خدا سختی‌ها را بر من آسان کرده و دور را برای من نزدیک کرده است[چنان از حوادث آینده مرا مطلع نموده که گویا آنها را دیده‌ام]”١٥. عبدالرزاق صنعانی،به نقل از ابوطفيل گويد:”شاهد بودم که علی(ع)خطبه می خواند و می فرمود: از من بپرسید؛ به خدا سوگند! از هرچه که تا روز قیامت به وجود می‌آید و اتفاق می‌افتد، سؤال نمی‌کنید؛ مگر این‌که تمام آنها را پاسخ می‌گویم. از کتاب خدا بپرسید؛ به خدا سوگند! هیچ آیه‌ای نازل نشده است؛ مگر این‌که می دانم شب نازل شده است یا روز، در صحرا نازل شده است یا در کوه…”١٦
————–
١.رعد/٤٣. ٢.کلینی،الکافی٢٥٧/١؛ طبرسی، مجمع البیان٥٣/٦؛حویزی، نورالثقلین٥٢٢/٢؛مكارم،تفسیر نمونه٢٥٣/١٠. ٣. ذهبى،التفسیر والمفسّرون٩٦/١. ٤.صفار،بصائرالدرجات/١٩٤. ٥ و٦. آل عمران/٧. ٧.بصائرالدرجات/٢٣٣. ٨.وسائل الشیعه٢٣١/١٨؛نورالثقلین٣١٦/١. ٩.بحارالانوار،ج٩٣،ص١٢. ١٠.تحف العقول/١٩٦. ١١.كافى٢٢٩/١. ١٢. كافى٢٢٨/١. ١٣.كافى٢٢٩/١. ١٤.جن/٢٦. ١٥.طبرى، نوادرالمعجزات/٨٣. ١٦.صنعانی، تفسیر القرآن٢٤١/٣.