از انسان تربيت شده معارف كتاب و عترت ، جز وفادارى ،انتظار نمى رود! گوئى وفاي به عهد از امورى است كه با فطرت انسان عجين شده است، چون وقتى وعده و قولي به فرزند كوچك تان مى دهيد او شما را متعهد مى شمرد و دائماً از شما وفاي به عهد و قولتان را درخواست مى كند! يعنى از همان طفوليت ، وفاي به عهد، يك مطالبه طبيعى است.قرآن مجید یکی از ویژگی‌ها و خصوصیات افراد با ایمان را وفای به عهد می‌داند و می فرماید:” مؤمنان آنها كسانى هستند که امانت ها و عهد خود را مراعات می کنند”١؛ و در جاي ديگر وفادارى را از صفات نيكوكاران مى شمرد:”نیکوکاران کسانی هستند که به عهد خود (هنگامی که عهد بستند) وفا می‌کنند”٢. همچنين وفادارى را يكى از صفات خوب پيامبران معرفى مى نمايد:”در کتاب آسمانی خود از اسماعیل یاد کن که او در وعده‌هایش صادق، و رسول و پیامبر بزرگی بود”٣؛ و تاكيد بسيار مى نمايد كه به عهد خود وفادار باشيد كه روز جزا،از شما در اين زمينه باز خواست مى شود:” به عهد (خود) وفا کنید که از عهد سؤال می‌شود”٤…
در روايات ، وفاي به عهد،چنان مهم شمرده شده كه مثل آن است كه به ايمان انسان گره خورده است ! يعنى قابل تصور نيست كه كسي به خدا و معاد معتقد باشد اما به عهد خود وفا نكند.پيامبراكرم(ص) فرمود:”آن کس که به خدا و روز جزا ایمان دارد باید به وعده خود وفا کند”٥؛ و نيز فرمود:”کسی که پای بند به پیمان خود نباشد دین ندارد”٦. اميرمومنان(ع) نيز فرمود:”وفای به عهد از نشانه های مردم ديندار است”٧. در روايتى ديگر،وفاي به عهد، را همسان نذر دانسته اند؛ امام صادق(ع):وعده‌ای که مؤمن به برادر دینی خود می‌دهد نوعی نذر است که وفا کردن به آن لازم است جز اینکه کفاره ندارد و هر کس از وعده‌ای که داده است تخلّف کند با خدا مخالفت کرده و خود را در معرض خشم پروردگار قرار داده و این همان است که قرآن می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟”٨؛ در نقطه مقابل از عدم وفاي به عهد به عنوان نشانه هاي نفاق ، ياد شده است، پيامبر (ص):” نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان‌شکنی، و خیانت در امانت”٩.اميرمومنان(ع)نيز در يك دستور حكومتى به استاندار مصر مى فرمايد:”بپرهیز از اینکه به مردم وعده بدهی و تخلّف کنی كه موجب خشم خدا و مردم مى شود”١٠؛امام صادق(ع):” مؤمن برادر مؤمن و مانند چشم و راهنمای اوست، به او خیانت نمی کند و ستم روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و به او وعده‌ای نمی دهد که تخلّف کند”١١…
وفاي به عهد حتي در مورد مشركان و دشمنان هم توصيه شده است:اميرمومنان(ع) در همين موضوع به مالك اشتر كه به عنوان استاندار مصر برگزيده شده بود،فرمود:”اگر بین خود و دشمنت پیمانی بستی و یا تعهد کردی که به او پناه دهی، جامه وفا را بر عهد خود بپوشان و تعهدات خود را محترم بشمار و جان خود را سپر تعهّدات خویش قرار ده! زیرا هیچ یک از فرایض الهی مانند وفای به عهد و پیمان نیست که مردم جهان با تمام اختلافاتی که دارند نسبت به آن این‌چنین اتفاق نظر داشته باشند و حتّی مشرکان زمان جاهلیت آن را مراعات می‌کردند، چرا که عواقب پیمان‌شکنی را آزموده بودند. بنابراین، هرگز پیمان‌شکنی مکن و در عهد خود خیانت روا مدار و دشمنت را فریب مده، زیرا غیر از شخص جاهل و شقی، کسی گستاخی بر خداوند را روا نمی‌دارد. خداوند عهد و پیمانی را که بنام او منعقد می‌شود با رحمت خود مایه آسایش بندگان و حریم امنی برایشان قرار داده تا به آن پناه برند”١٢…
يكي از جلوه هاي زيبا در سيره پيامبر خدا مراعات اخلاق انسانى در عين وفاي به عهد حتى در مورد مشركان و دشمنان بود كه داستان آن بسيار جالب است:یکی از دشمنان رسول خدا(ص)در جبهه جنگ خيبر از آن حضرت امان خواست ؛ زيرا آن يهودي گفت: اگر بدانم جان و مال و فرزندانم در امان هستند راه تسخیر آخرين دژ این قلعه كه براي تصرف آن با مشكل روبرو هستيد را به شما نشان خواهم داد. حضرت فرمود: تو در امان هستی. گفت دستور دهید اینجا را حفر کنند تا به راهی که آب آشامیدنی مردم از آن تامین می‌شود، دست یابید؛ آنگاه آب را به روی مردم ببندید تا وادار به تسلیم شوند. پیامبر اکرم (ص)فرمود: تو در امان هستی اما من چنین کاری نمی‌کنم تا اینکه خداوند ما را از راه دیگری بر دشمن پیروز کند!١٣. يعنى هم به عهد خود وفا كردند و هم حاضر نشدند كار غير انسانى بستن آب به روي مردم قلعه را با اينكه از دشمنان او بودند انجام دهند.درود خدا بر او باد هزاران بار!
——————