پدیــده مهاجرت از جهات مختلف مورد توجه جامعه شناســان، فرهنگ شناسان ، اصحاب اديان و مسئولان توسعه کشورها، قرار داشته و به مطالعه و تحليل آن پرداخته اند. يكى از موضوعات مورد بحث در مهاجرت، رابطه آن با ديندارى است. تحقيقات نشان داده برخى از مهاجران با ورود به محيط جديد كه با محيط قبلي تفاوت هائى داشته و انگاره ها و نظارت هاي محيط قبلي را ندارد و طبيعتاً آزادي هاي بيشتري دارند، در عقائد ديني خود و پايداري بر انجام مناسك و تكاليف دينى،دچار أُفت شده و بعضاً ممكن است به تغيير دين بيانجامد و منجر به ناهنجارى هائى شود. مثلا از محيط بسته روستا كه مثل يك خانواده زير نظارت و ذره بين يكديگرند به محيط گسترده شهر كه آن نظارت ها وجود ندارد و گمنام هستند وارد مى شوند و آزادانه هنجارشكنى مى كنند و مرتكب كارهائي مى شوند كه در محيط قبلي خود نمى توانستند انجام دهند، لذا آســیب هاي اجتماعي از جمله عدم رعایت هنجارهاى دیني افزایش مي یابد…هادي بعد از اين مقدمه گفت:براي اين چالش چه پيشنهادي داريد؟ گفتم:خودت چه مى گوئى؟
گفت:ديده شده بعضى دانشجويان كه از محيط هاي كوچك روستايي يا شهرى براي ادامه تحصيل به كلانشهرها مهاجرت مى كنند،كم كم جذب باور هاي محيط شده،در عقائد و مناسك دينى خود تجديد نظر مى كنند. درست است كه مهاجرین به تدریــج در محیط ميزبان،جذب ارزش هاي فرهنگــي آنجا شده و در روند فرهنگ پذیري و همانندگردي قرار مي گیرند، اما این جریان یک طرفه نیســت و گاهي اوقات جریان دوجانبه اي اســت که مهاجر ،محيط میزبان را تحت تأثیر قرار مي دهد و فرهنگ آنها را دگرگون مي کند همچون مهاجرت مسلمانان اوليه به حبشه كه به تغيير دين پادشاه حبشه و مردم آنجا انجاميد.بايد در تربيت نسل خود چنان بكوشيم كه در هر محيطي تأثير گذار شوند نه تأثير پذير.مى توان به آنها ياد داد طوري برنامه ريزي نمايند كه مهاجرت به عنوان یک متغیر مســتقل، تحت تاثير عامل دين داري در ابعاد پنجگانه (دانش، باورها، عواطف، مناسک و كردارها)، تغيير يافته و از مهاجران تأثير پذيرد. چنان كه از قبل اين آموزش ها براي افراد انجام گرفته باشد،انتظار مى رود آنها در محيط مقصد، تأثيرگذار شوند…
محمد گفت:مهاجرت،هم مى تواند راه نجاتى باشد براي كساني را كه در محيط خود به بن بست رسيده اند و هم مى تواند عاملي براي توسعه دين باشد. قرآن در بیش از چهارده آيه به بيان هاي مختلف دستور به مهاجرت داده؛ گاهی با زبان ملامت، می گوید:”مگر سرزمین خدا گسترده نبود، چرا دست به هجرت نزدید؟!”(نساء/٩٧)وگاهی پاداش عظیم آن را گوشزد مینماید و می فرماید:”آنان که ایمان آوردند و هجرت کردند و با اموال و جان های خود در راه خدا جهاد کردند درجه بزرگتری نزد خدا دارند و آنها رستگارانند”(توبه/٢٠)و گاهى موقعيت هاي بسياري را كه در مهاجرت پديد مى آيد را گوشزد مى نمايد:”آن که در راه خدا هجرت کند، موضع و امكانات بسیار وسیعی را در زمین مییابد”(نساء/١٠٠).هجرت ها،منشأ بسيارى از تحولات در زندگى بشر شده اند.پيامبراني چون ابراهيم، موسي و پيامبراكرم،مهاجرت نمودند و هجرت آنها بسيار تأثيرگذار و تاريخ ساز گرديد.ابراهيم خود را مهاجر خواند و گفت”من بسوی پروردگارم هجرت می‌کنم”(عنكبوت/٢٦)تا كسى مانع يكتاپرستى او نشود.پیامبرهم فرمود: کسی که برای حفظ دین خود از سرزمینی به سرزمین دیگر هجرت کند،استحقاق بهشت مییابد(بحارالانوار،ج١٩،ص٣١)؛لذا مهاجرت يك فرصت است نبايد به چالش تبديل شود…
من گفتم:ما معلمين بايد يك بُعد ديگر مهاجرت را نيز براي دانشجويان تبيين كنيم و آن،هجرت معنوي است. قرآن مى فرمايد:”از پليدى، مهاجرت كن”(مدثر/٥).اميرمومنان هم فرمود:”بعضی‌ها می‌گویند مهاجرت کرده‌ایم در حالی که مهاجرت واقعی نکرده اند، مهاجران واقعی آنهایی هستند که از گناهان هجرت می کنند و مرتکب آن نمی شوند (بحارالانوار،ج۹۷، ص۹۹).پيامبرخدا هم فرمود:”هجرت دو گونه است: یکی اینکه از بدیها دوری کنی و دیگری آن است که به سوی خداوند متعال و رسولش هجرت کنی و تا زمانی که توبه پذیرفته می شود، هجرت قطع نمی شود”(میزان الحکمه،ج۱۳، ص۶۶۰۲).يك هجرت هم هست كه در بيان اميرمومنان،بالاترين هجرت ناميده شده و آن تلاش و حركت براي شناخت امام و حجت خداست:” نام مهاجر را بر کسی نمیتوان گذاشت جز آنکه حجت (خدا) بر روی زمین را بشناسد، هر کس او را شناخت و به او اقرار کرد، مهاجر است”(نهج البلاغه،خطبه ۱۸۹)…