بايد تلاش كرد كه سده نو، سده اتحاد باشد؛اتحاد و تقريب مذاهب بر محور همدلي و هم افزايي و همكارى براى تحقق عظمت اسلامى در منظر جهانيان تا موجب گرايش فوج فوج دگرانديشان به دامن اسلام گردد. موضوع وحدت امت اسلامی و تقریب مذاهب ، از مسائل مهم جهان اسلام به شمار می آید. تاکید قرآن کریم بر ضرورت وحدت مسلمانان با شعار “وَاعتصموا بِحَبل الله جمیعاً ولا تفرّقوا”و”لاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُوا”(به ريسمان الاهى چنگ زنيد و پراكنده نشويد…چون كسانى نباشيد كه پراكنده شدند و اختلاف كردند”،آل عمران١٠٣و١٠٥)و تاکید پیشوایان دین بر برادری مسلمانان،از اصول بنيادى است. از نظر تاریخی، این امر به خوبی روشن است که پیشرفت مسلمانان در پرتو همدلی و وحدت آنها و عقب ماندگی و شکست آنان در عرصه های گوناگونی سیاسی، علمی ، اجتماعی، اقتصادی ،نتیجه اختلافات و پراکندگی میان ایشان بوده است.اكنون با تشدید اقدامات دشمنان جهان اسلام در تفرقه افکنی و تعمیق شکاف میان مسلمانان و در نهایت ضربه زدن به آنها، اتحاد مذاهب و طوائف گوناگون منتسب به اسلام، بیش از گذشته ضرورت خود را نشان می دهد.
اما معنى اين وحدت و اتحاد چيست؟ مسلّم است كه هدف از وحدت، یکی کردن مذاهب و از بین بردن دیگر مذاهب نیست؛ و مقصود از تقريب مذاهب، جایگزینی اشعری بجای معتزله و سنی به جاى شیعه و حنفی را حنبلی ساختن و یا بعکس نبوده است زیرا این امر ، با زور و دستور و بخشنامه شدنى نيست بلکه همّت همگان نزدیک نمودن صاحبان مذاهب مختلف به همدیگر با تکیه بر مشترکات، و قرار دادن همه مسلمانان در صف واحد در برابر دشمنان خشن و متعصب و قسم خورده اسلام بوده است.مقصود از تقريب، تقریب میان مذاهب است نه توحید مذاهب؛ یعنی هدف این نیست که شیعه از اصول و معتقدات خودش فاصله بگیرد و یا سنّی از مبانی اعتقادیش دست بر دارد؛ بلكه دعوت همه آنها به اتحاد و همبستگى اجتماعى است با حفظ مبانی اعتقادی خود و احترام به معتقدات همدیگر؛ و اينكه مسائل اختلافی را در محیطی آرام مطرح نمایند تا ضمن آشنائی با افکار همدیگر و تمركز بر مشترکات میان مذاهب، تفاهم بیشتری داشته باشند و فرهيختگى مرام و آيين خود را به نمايش گذارند…
شرايط به گونه اى نيست كه آشكارا از پیروان یک مذهب تقاضا کرد که به خاطر مصلحت حفظ وحدت اسلام و مسلمین، از فلان اصل اعتقادی یا عملی خويش که به هر حال در نظر خود آن را جزء متن اسلام می‌داند صرف نظر کند؟ اين در حکم آن است که از او بخواهیم به نام اسلام از جزئی از اسلام چشم بپوشد؛ و مثل آن است كه از شیعه كه افتخار پیروی اهل البیت(ع)را دارد خواسته شود از اصول خود صرفنظر نمايد؛ او کوچک ترین چيز حتّی یک مستحب و یا مکروه کوچک را قابل مصالحه نمی‌داند، نه توقّع کسی را در این زمینه می‌پذیرد و نه از دیگران انتظار دارد که به نام مصلحت و به خاطر اتّحاد اسلامی از یک اصل از اصول خود دست بردارد. آنچه انتظار و آرزوست این است که محیط حسن تفاهم به وجود آید تا همه بتوانند اصول و فروع، فقه، حدیث، کلام، فلسفه و ادبیات خود را به عنوان يك كالاى فرهنگى عرضه بدارند تا فقط يك قرائت از اسلام به اسم اكثريت، نمايندگى كل مسلمين را به عهده نگيرد و بازارهای مهم جهان اسلام به روی کالای نفیس معارف اسلامی به ويژه آل الله بسته نباشد…
آنچه كه طراحان فکر عالی اتحاد اسلامی معاصر مرحوم آیة اللّه العظمی بروجردی در شیعه و علامه شیخ عبدالمجید سلیم وعلامه شیخ محمود شلتوت در اهل تسنن در نظر داشتند این بود که فرقه‌های اسلامی در عین اختلافاتی که در کلام، فقه و غیره باهم دارند به واسطه مشترکات بیشتری که در میان آنها هست می‌توانند در مقابل دشمنان خطرناک اسلام دست برادری بدهند و جبهه واحدی تشکیل دهند. این بزرگان هرگز در فکر طرح وحدت مذهبی تحت عنوان وحدت اسلامی که هیچگاه عملی هم نیست نبودند. فرق است میان حزب واحد و جبهه واحد، وحدت حزبی ایجاب می‌کند که افراد از نظر فکر و ایدئولوژی و راه و روش و بالاخره همه خصوصیّات فکری به استثناء مسائل شخصی یک رنگ و یک جهت باشند؛امّا معنی وحدت جبهه، این است که احزاب مختلف در عین اختلاف در مسلک و ایدئولوژی و راه و روش، به واسطه مشترکاتی که میان آنها هست در مقابل دشمن مشترک، در یک صف، جبهه بندی کنند و بدیهی است که صف واحد در برابر دشمن تشکیل دادن با اصرار در دفاع از مسلک خود و انتقاد از مسلک های برادر و دعوت سایر برادران هم جبهه به مسلک خود به هیچ وجه منافات ندارد.به هر حال طرفداری از تز اتّحاد اسلامی ایجاب نمی‌کند که در گفتن حقایق کوتاهی شود؛ آن چه نباید صورت گیرد کارهایی است که احساسات و تعصّبات و کینه های مخالف را بر مى انگیزد، امّا بحث علمی سروکارش با عقل و منطق است، نه عواطف و احساسات.اميد است اين روحيه در سده نو در همه مذاهب غالب شود و مدّ نظر باشد…
