يكي از آفات دينداري، زياده روي و غلوّ در باورهاي بنيادين و تجاوز از حد اعتدال است.آنان كه عقائد دينى خود را بر اساس تمايلات نفسانى خويش و نه آموزه هاي وحى و كلمات پيشوايان معصوم، پي ريزى مى نمايند و در باورها از جانب خويش مطالبي افزوده و زياده روي مى كنند،غالي و اهل غُلُوّ ناميده مى شوند.غلو مختص مسلمانان نیست بلکه در ادیان دیگر نیز غالي وجود داشته و دارد و شامل تمام عقایدى می‌شود که از حد خارج شده اند.به گزارش قرآن، یهودیان نسبت الوهیت به عُزِیر پيامبر دادند و گفتند عزیر فرزند خداست(توبه/٣٠) و مسیحیان گفتند که مسیح پسر خداست(مائده/١٧و٧٢ )؛صابئین نيز ملائکه را به حد پرستش رساندند و برخی از مشرکین عرب ملائکه را دختران خدا گفتند. قرآن كريم اينان را كافر شمرده و به شدت از غلو نهی نموده و فرموده “ای اهل كتاب(پیروان تورات و انجیل)، در دین خود غلو مکنید و از حد مگذرید، و دربارهٔ خدا جز گفتار راست و حق مگویید(نساء/١٧١).اين زياده روي ها هم خود افراد را از دين خارج مى كند و هم موجب بدبيني ديگران نسبت به دين مى شود…
در مورد اين چالش،به گفتگو نشستيم. من گفتم: دست آويز غاليان در عقائد غلو آميز خود بعضى روايات جعلي است كه البته محصول جريانات سياسى زمان خود بوده است و در آنها نسبت ها و صفات غاليانه اى چون زنده نمودن مردگان، تکلم با خداوند و مستجاب الدعوه بودن را به برخی از اصحاب و حتی روسای مذاهب چهارگانه نقل كرده اند. علامه امینی بسیاری از اين روايات را در جلد یازدهم الغدیر آورده و نقد كرده است.عقيده به مافوق بشر بودن پيامبر بلافاصله پس از درگذشت وی آغاز شد اما به نظر می آید که غلات در زمان اميرمومنان بطور آشکار پدید آمدند. آنها صفات فوق بشری و در حد خداوند برای امام ذکر می کردند و برخی نیز وی را خدا می دانستند و چون حاضر به توبه نشدند، اميرمومنان دستور داد آنها را كيفر نمايند. خود آن حضرت فرمود: “دو گروه دربارهٔ من به راه خطا می روند و هلاک می شوند، دوستداری که در دوستی غلو کند و دشمنی که در بغض و کینه با من افراط نمايد”(نهج البلاغه،حكمت١١٣)…
در مورد منشأ غلو و غاليان،هادي گفت:برخی مورخان خواسته اند پیدایش غالیان را به عبدالله بن سبا نسبت دهند كه عقائد غاليانه اى را در قالب روايات ابراز كرده است اما احاديث او در کتب اربعه شیعه، نقل نشده است. بنابر تحقيقات بعضي محققان مثل علامه عسكري و دكتر طه حسين ، عبدالله بن سبا شخصیتی ساختگی و فرضی است که دشمنان شیعه او را ساختند و به شیعه نسبت دادند تا در اصل این مذهب، عنصری یهودی را وارد کنند و بدين ترتيب شيعه را از صحنه رقابت خود براي حكومت خارج نمايند.به فرض وجود هم او غالي بوده با پيشينه يهودي و موسس شيعه نبوده است.اما جهل نسبت به مبانى دينى يعنى قرآن و كلمات معصومين و اتكا به برداشت هاي غلط شخصى ، كساني را به سوى غلو،سوق داده است.راه مبارزه با آفت غلو،فهم و معرفت صحيح دين از طريق مراجعه به كتاب و سنت پيامبر و كلمات اهل بيت او يعنى امامان دوازده گانه كه جانشينان بحق رسول الله اند،مى باشد.هركس اين ميزان را رها كند به افراط و تفريط افتاده و لاجرم به وادي غلو و تجاوز از حق افتاده و مى افتد…
محمد گفت:اصولاً هرگونه افراط يا تفريط و تجاوز از خط اعتدال در آئين ما،نهى شده است. خداوند متعال در قرآن کریم ،مسلمانان را امت وسط خوانده و فرموده است که ما شما را امت وسط(معتدل و میانه رو) قرار داده ایم(و کذلک جعلناکم امة وسطا لتکو نوا شهداء علی الناس؛بقره/١٤٣).ائمه اطهار علیهم‌السّلام نیز با غلوکنندگان در دین برخورد جدی می کرده اند.امام صادق(ع) فرمود: ما از کسانی که گمان کردند ما پروردگاریم، بیزاریم. ما از کسانی که گمان کردند ما پیامبریم، بیزاریم(بحار الاَنوار، ج۲۵، ص۲۹۷، حدیث٦٠)؛همچنين امام باقر(ع) به گروهی از بنی‌هاشم و سایر شیعیان كه خدمت ايشان رسيدند،فرمود:”از شیعیان غالی بپرهیزید و میانه‌روی را پیشه کنید”. عرض کردند: غالی کیست؟ فرمود: “غالی کسی است که درباره ما مقامی را معتقد است که ما خودمان آن مقام را برای خویش قائل نیستیم.نمی‌توان به خدا نزدیک شد مگر با اطاعت از او. هرکس از شما مطیع او باشد، و به دستورات او عمل کند، ولایت ما برایش سودمند است و هرکس نافرمانی خدا کند، ولایت ما برایش سودی ندارد”.بايد با گسترش معرفت صحيح دينى ونشر معارف قرآن و عترت،ريشه هرگونه غلو را خشكاند تا به دين آسيب وارد نشود…