محيط زيست

 

 

از مهم ترين بحران هاى سده قبل و سده نو موضوع محيط زيست است زيرا وخامت بحران‌ های محیط‌ زیستی به حدی خطرآفرين شده که حیات انسان و سایر موجودات را در زمين به مخاطره افكنده است.در یک تعریف علمی، محیط زیست مجموعه عوامل موجود در طبیعت است که در کنش با یکدیگر فرایند حیات را برای انواع زیست مندان ممکن می‌ سازند. از نظر علمی هر موجود زنده‌ای بر روی زمین حق حیات دارد و از آنجا که حیات او و دیگر موجودات وابسته به عوامل مادی یا فیزیکی طبیعت مانند آب و خاک است هیچ موجودی حق ندارد با تخریب یا تباهی این عوامل، حیات دیگر موجودات را به خطر اندازد. اخيراً فعالان محيط زيستى توجه خاصى به نقش دين در حفظ محيط زيست نموده اند و اين به خاطر نقشى است كه مذهب در رفتارسازى يا تأثيرگذارى بر رفتارهاى معتقدان خود دارد.آنها به اين باور رسيده اند كه مى توان از اين پتانسيل براى نجات محيط زيست يا کاهش معضلات زیست محیطی استفاده نمود؛اگرچه پيشتر كسانى چون لين وايت در سال١٩٦٧ در مقاله ريشه تاريخى بحران هاى اكولوژى، سنت مسيحى و يهودى را به دليل آزاد گذاشتن انسان در هرگونه تصرف در زمين، مسبب اين بحران ها معرفى مى كردند اما به تدريج اين نگرش مردود شد…

دین بعنوان یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی و فرهنگی، چنانچه از طرف پیروان خود شناخته و به احكام آن عمل شود در بیشتر موارد پشتوانه‌ای قوی برای حفظ محیط زیست است. از این رو تبیین اخلاق محیط‌زیستی براساس مفهوم خداباوری می‌تواند رهیافت فراگیرتری نسبت به تعامل انسان با محیط‌ زیست طبیعی فراهم آورد. ادیان و مکاتب الاهی در کنار توجّه به مسائل معنوی و روحی، انسان را به احترام به موجودات پیرامون خود و نیز پاکیزگی محیط اطرافش ترغیب کرده و اصول و ضوابطی را به منظور حفاظت از محیط زیست مقرر داشته‌اند. اکنون بسیاری از طرفداران محیط زیست بر این اعتقادند که سیاست زیست محیطی کارآمد، نیازمند جامعیت و حمایت‌ های دینی و اخلاقی است؛ چرا که در تعالیم ادیان اسلام، یهود، مسیح، هندو، زردشت و… احترام به طبیعت و همهٔ عالم وجود، به عنوان یک اصل اخلاقی مورد توجه و عنایت است. آموزه‌های دینی در صدد تربیت انسان و جهت دادن او در طریق بندگی خدا است. هر گاه آدمیان به این آموزه‌ها عمل کنند و راه و رسم عبوديت را بپيمایند، مشکلات فراوان زیست محیطی که اکنون با آن مواجه هستیم، رخت بر می‌بندد…

هدف اصلی همه ادیان ، حفظ موجودیت و کرامت انسان است كه آن نيز به محیط زیست و طبیعت وابسته است، لذا حفظ طبیعت نزد ادیان مختلف اهمیت خاص خود را دارد.اگر نبود فقط همين يك آيه قرآن كه فرموده است:”ما سراى آخرت را براي كسانى قرار مى دهيم كه اراده برترى جوئى و استكبار نداشته باشند و در زمين ، فساد نكنند”(قصص/٨٣) براى اهميت محيط زيست، كفايت مى نمود زيرا هرگونه فساد و تباهى و تخريب و آلودگى و نابودى منابع آب و خاك و هوا و طبيعت بر روى زمين و نيز استكبار و برترى جوئى در جهان را مجاز ندانسته و بهشت جاودان را متعلق به كسانى مى داند كه اين ويژگى ها را نداشته باشند.تجاوز به طبیعت و حیات دیگر موجودات که در مکاتب علمی ،عملی خلاف و گاهی جرم تلقی می‌ شود در نگرش‌ های دینی گناه تلقی می‌شوند که عملی به مراتب بدتر از خلاف و جرم شمرده می‌ شود چون تأثير آخرتى نيز دارد ضمن آنكه در متون دينى علاوه بر تاکید بر حفظ و نگهداری طبیعت، احکام مشخص و آشکاری در خودداری از قتل موجودات، خودداری از تجاوز به طبیعت، خودداری از تخریب منابع حیاتی و حرام کردن شکار و خوردن گوشت برخی جانوران و همچنین آلوده نکردن منابع حیاتی مانند آب و خاک از جمله آنهاست.

 

  وقتى كه كلام الاهى همه اجزاء جهان را آيه و نشانه خداوند مى شمرد، بنابراین، تخریب محیط زیست انعکاسی از فراموش کردن خداوند و به تبع آن، فراموش کردن نفس خویش است که موجب می شود تا انسان با پیروی از خصلت ‏های حیوانی و بدون در نظر گرفتن جایگاه خود در هستی، یعنی ناتوانی در تشخیص ارتباط منسجم اجزاء هستی با یکدیگر و احاطه خداوند بر تمام هستی، به سمتی سوق پیدا کند که با خود محوری، به دنبال ارضای خواسته های خویش حتی به بهای تخریب محیط زیست، برآید. رهیافت خودشناسی از نظر درستی یا نادرستی رفتار، در ابتدا به یک نظریه وظیفه گرا شبیه است که در آن، انسان با یاد خداوند، ضمن پرورش نفس واقعی، دستورات و الزاماتی را رعایت می نماید که برای تعامل با محیط زیست طبیعی، از طرف خداوند تعیین شده است. به این ترتیب، اصول و الزامات اولیه رفتار با طبیعت که از صیانت از نفس واقعی و خداشناسی، ناشی شده باشند، با استمرار یاد خداوند، فضایلی را در انسان پرورش می دهند که معیار ارزیابی رفتار با طبیعت می شوند و انسان را تشويق مى نمايد كه با زمين و موجودات آن -كه نشانه خدايند-مهربان بوده و آزار و آسيبى به آن نرسانند…

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *