امورى كه به ندرت خلاف عادت و مسير عادي و معمول جهان انجام مى شود،امور خارق العاده ناميده مى شود.اين امور، چگونه و در چه شرايط و با چه مكانيزمى انجام مى شوند؟ آيا اين ها از نوع معجزات پيامبرانند كه مردم عادي نمى توانند مانند آن را بياورند يا يك صنعت محسوب مى شوند و بعضي از افراد-اگرچه معدود- مى توانند با استفاده از آن صنعت و تمرين و مداومت، چنين اعمالي را انجام دهند؟ به غير از معجزات انبياء كه مردم عادي از آوردن آنها عاجزند، در گذر زمان شاهد خوارق عادات دیگرى از قبیل کرامت، سحر، جادو و امورى از قبیل تله پاتى و هیپنوتیزم بوده ایم كه توسط بعضى افراد معدود انجام مى شود اما عموم مردم از انجام آنها ناتوانند.ما در اينجا به اين امور و راز انجام آنها سخن خواهيم گفت.شگفتى ها در جهان بسيار است،يكى از اين شگفتى ها هم خوارق عادات است.مانند آنچه مرتاضان بر اثر رياضت هاي شاق، موفق به انجام آن مى شوند كه خارق العاده است و افراد در شرايط عادي از انجام آن ناتوانند.اين خوارق عادات،دليل درستى افكار صاحبان آن نخواهد بود…
ابن سينا در كتاب الاشارات و التنبيهات،اثبات نموده كه خوارق عادات مرتاضان و صوفيان، علل طبيعى دارد و تقويت نفس ناطقه از طريق رياضت،فرد را قادر به بعضى امور خارق العاده مى نمايد.او مى گويد:”شاید اخباری دربارۀ عارفان بشنوی که مربوط به دگرگونی عادت باشد و شما به تکذیب آن مبادرت کنید؛ مثلاً بگویند عارفی طلب باران برای مردم کند و باران ببارد؛ یا طلب شفای کسی را کند و او شفا یابد؛ یا بر مردم نفرین کند و خسوف و زلزله و یا نوعی هلاکت برای مردم پیش آید؛ یا دعا کند و بیماری وبا و بیماری و مرگ حیوانات و سیل و طوفان باز گردد؛یا درنده، رامشان شود و پرنده از آنان فرار نکند؛ یا امثال این کارها که محال و ممتنع قطعی نیستند. پس توقف کنید و عجله نکنید؛ زیرا این کارها علل و اسبابی در اسرار طبیعت دارند و شاید من بعضی از آنها را بازگو کنم …”١؛ ابن سينا سپس براي اين امور خارق العاده،اسباب طبيعى ذكر مى كند و مى گويد نفس با توجه به قدرت خلاقه خود میتواند در اشیاء تصرف کند؛ زیرا در بدن منطبع نیست و از جنس مجردات است؛ بلکه قائم بالذات است و كارش تدبیر بدن است، در بعضی حالات با قدرت خویش علاوه بر اینکه در جسم خود مؤثر است، در اجسام و امور دیگر نیز تصرف میکند…
ابن‌سینا همچنين علت افعال خارق‌العاده نفوس را ریاضت و عبادت و وارستگی دانسته است. او در تمایز بین معجزات انبیاء، کرامات اولیاء و سحر ساحران که همگی به نوعی، اموری خارق‌العاده‌اند، اشاره کرده و گفته است: “آنچه برای نفوس پرقوت حاصل می‌شود، گاهی آدم را به خیر و خوبی و تزکیه وا میدارد؛ در این صورت، معجزۀ انبیاء و کرامت اولیا است … و گاهی آنچه برای نفوس پرقوت روی می دهد، آدم را به شر و بدی وا میدارد؛ در این صورت سحر است٢”. او با این بیان استدلال میکند نفس قوی، به انجام کارهای قدرتمندانه قادر است. حال همانطور که بازوی قوی و قدرت بدنی در انسانهای خیّر باعث اعمال خیر و در انسانهای فاسد باعث ضربه به دیگران است، نفس قوی نیز در انسانهای پاک، عامل شفا و حل مشکلات و در انسانهای شرور باعث بلا و چشم زخم و امثال این‌ها می‌شود. با اين بيان، اين خوارق،ريشه طبيعى دارند و انجام دهنده آنها با قوى كردن نفس بر اثر رياضت ها،قادر به انجام آن مى شوند و نبايد به انكار آنها پرداخت…
در تفاوت معجزات انبياء با امورى همچون سحر، کهانت، شعبده و اعمال مرتاضان، چنین گفته اند:کارهاى ساحران و مرتاضان با وسایل مادى و یک سلسله تمرینات عادى انجام مى شود، ولى معجزه بدون وسیله مادى و مقدمه و تمرین صورت مى گیرد.کارهاى جادوگران و مرتاضان از دیگران آموخته شده و به دیگران نیزآموزش داده مى شود، ولى معجزه نه از کسى آموخته شده و نه قابل آموزش دادن به افراددیگر است.کارهاى ساحران، مرتاضان، شعبده بازان، کاهنان و افرادى نظیر آنان، از هر کس صادر مى شود، هر چند، شخص کافر یا فاسد باشد ولى معجزه فقط از پیامبرانى که پاک و صالح و شایسته ترین بندگان خدا هستند، ظاهر مى شود. ساحران و مرتاضان آنچه را انجام مى دهند، از خود و هنر خویش مى دانند، ولى کارهاى خارق العاده اى را که پیامبران انجام مى دهند، صرفاً از طرف خدا دانسته و به اذن و اراده خدا انجام مى دهند. کارهاى ساحران و مرتاضان اغلب براى مطامع دنیوى و سودجویى و هوس هاى پست انجام مى گیرد، ولى معجزه فقط براى اثبات رسالت و ابلاغ دین الهى و هدف هاى مقدّس تربیتى است و هیچ هدف مادى از آن ندارند.کارهاى ساحران و مرتاضان محدود به بعضى مکان ها و شرایط معین و قیود خاصى انجام مى شود، ولى معجزات پیامبران چنین محدودیت هایى ندارندودرشرایطى که لازم باشد و فقط با توجه به اذن خدا انجام مى گیرد.کارهاى مرتاضان و ساحران منحصر به افراد معین نیست، بلکه برخى افراد دیگر هم مى توانند انجام دهند، ولى معجزات انبیا مقابله به مثل نمى شود. پس شخص دیگرى که پیامبر نیست، هرگز نمى تواند انجام دهد…
———————-
١.ابن‌سینا، الاشارات و التنبیهات با شرح خواجه نصیرالدین طوسی،ص١٥٠. ٢. همان/١٦٠.
