پژوهشگران با تحليل و تطبيق مبانى فكر بهائى با باورهاي صوفيانه به شباهت هائي ميان آن دو رسيده اند.ادعاي الوهيت، مهم ترين شباهت آنهاست.ميرزا حسينعلى ،ملقب به بهاء الله رهبر نخست بهائيت، با نام مستعار «درويش محمد» به مدت دو سال، در جبال سليمانيه عراق، در ميان دراويش نقشبنديه و قادريه زيست …
در ميان مشايخ صوفيه،حلاج ، يكي از ناموران است.شهرت او به خاطر باور حلول و اتحاد و دعوى خدايي است كه سرانجام هم به قتل او توسط مفتيان اهل سنت در بغداد انجاميد.مولوى گويد:گفت فرعوني اَنا الحق گشت پست / گفت منصوري اَنا الحق و برست؛ و نيز:چون قلم در دست غدّارى بُوَد/ …
خدا را یافتم دیدم حقیقت / برون رفتم من از قید شریعت ! شریعت از نظر بزرگان صوفیه وسیله کمال است، سالك چون به مرتبه کمال و شهود و وصول به حق رسید، تکالیف شرعیه از او ساقط مىشود؛ اینجاست که گفتهاند تقید به احکام شرع وظیفه عوام است و خواص و …
پيشينه حلول و اتحاد به آموزه تجسّد یا تجسّم در مسیحیت باز می گردد.در انجیل یوحنا آمده است :در ابتدا فقط كلمه بود؛ و کلمه که نزد خدا بود و خدا بود، جسم گردید و در زمین و در میان ما زندگی کرد در جای دیگر نیز ذکر شده است که من در …
اصطلاحاتى چون قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء ، در متون صوفيانه بسيار به كار رفته است كه اشاره به مقاماتی دارد که صوفيان در مورد اهل سیر و سلوک بر می‌شمارند.ابن عربی نقش آنان را همانند نقش ستون های خانه مى شمرد که موجب استحکام و حفظ ساختمان است. خداوند نیز …
صوفی به امر مرشد باید یک اربعین در خانه تاریک بنشیند و كم خورى و كم خوابى پيشه كند و بعضى امور حلال مثل معاشرت و مباشرت و مصاحبت را بر خود حرام نمايد و نهایت ریاضت را تحمل نموده تا صفاي دل پيدا كند. چله نشینی، که از آن تعبیر به …
از جمله اصول عملى صوفيانه ذكر خفىّ (پنهان)و ذكر جليّ(آشكار)است كه از نظر متشرعان،يك بدعت به شمار است، زيرا به اين سبك و سياق ريشه اى در قرآن و سنت پيشوايان دين نداشته است.غزالي در ربع چهارم احياء علوم الدين، در آداب ذكر جلىّ، در خانقاه خود،گويد:جماعت صوفيان بدون حضور اغيار و نومريدان گرد …
یکی از باورهاي مهم صوفیانه، تاييد هر نوع عقيده و باور و به اصطلاح«صلح کلى»است ؛ بدین معنا که هیچ دین و مذهب و آئینی را غلط نمی شمارند و هیچ کدام را بر دیگری امتیاز نمی دهند و اختلاف مذاهب را اختلاف در رنگ و صورت می‌شمارند و صلح کل می طلبند. …
كمتر كتابى از صوفيان پيدا مى كنيد كه به اين حديث پيامبر يا حديث قدسى اشاره نكرده و آن را تاييد بر مطالب خويش نگرفته باشد كه “كنت كنزاً مخفيّاً فاحببت آن أُعرف فخلقتُ الخلق لكى أُعرف”، يعنى من گنجى پنهان بودم، دوست داشتم شناخته شوم به همين جهت مردم را خلق …
سيده بانوان جهان است حضرت صديقه طاهره ، فاطمه زهرا سلام الله عليها،برترين بانوى خلقت، يكتا همتا و كفو امير عالم آفرينش، آنكه پيامبر خدا را بضعة الرسول بود و امّ ابيها، خاتون دو سرا، مظهر جمال حق و مادر ائمه هدى عليهم السلام كه علماي فريقين در عظمتش و شأن و …
انديشه مهدويّت و منجي موعود در باور صوفيانه، بيش از آن كه آموزه اي دينى و قرآنى و حديثى باشد، آموزه‌اي صوفيانه و داراى ابعاد طريقتى و سلوكي است.مهدي، نزد صوفيان ، همان«ولي» است و در ميان اولياء مقام و جايگاه ويژه «ختم ولايت » را دارد. اگر چه نزد شاخه هاي مختلف …
پى آمد نگاه جبرگرايانه صوفيانه به هستى كه از باور وحدت وجود بر مى خيزد، افعال انسان ، در واقع فعل خداست و انسان ابزارى بيش نيست ( چنانكه گفته اند: لكن كماالوجود منسوب لنا/ والفعل فعل الله و هو فعلنا؛ يعنى همانطور كه وجود ما منسوب به ماست اما در واقع از خداست،افعال …
جعل و تحريف در احاديث پيامبر(ص)از آفات بسيار بزرگ جامعه اسلامى پس از رحلت آن بزرگوار بود كه عده اي به طمع مال و مقام به آن پرداختند و موجب انحرافات زيادى شدند و فرهنگ اسلامى را با اين جعل و تحريف ها باژگونه ساختند. بعضى محققان به افشاى اين جاعلان و احاديث …
صوفيان معتقدند كه كل عالم مساوي با خدا است و ذات احديت به صورت مجرد تحقق ندارد بلكه ظهورش در همه مخلوقات است كه مظاهر خودش مى باشند و تمام موجودات به نحوي تجلي خداوند هستند. لذا بر اين اساس و باور به راحتى امثال حسين بن منصور حلاج ادعاي انا الحق و …
ملامتیان گروهی از صوفیان بـودند کـه، از قرن سوم هجری به بعد، به صورت طریقه ای متمایز از دیگر طریقت های تصوف ظهور یافتند. بـه گفته هجویری گروهی از مشایخ، طریق ملامت سپرده‌اند و مر ملامت را اندر خلوصِ مـحبّت، تأثیری عظیم است و مـشربی تـمام، و اهل حق مخصوص اند به ملامتِ …
موضوع عقل و تعریف و ماهیّت و کارکرد آن در وجود انسان و جایگاهش در معارف الاهى و بشری از مهمترین موضوعات انديشگى است. بدون عقل،هيچ تكليفى تعيين نمى گردد و هيچ دانشي استوار نمى شود و هيچ نظام اجتماعى پا نمى گيرد و اساس تعاليم انبياء بر محوريت عقل بوده است …
علم گریزی از ویژگی های مدرسه صوفیانه است. بسياري از سران صوفيه آشكارا با دانش‌هاي آموختني و كتاب و دفتر به مخالفت و دشمني برخاسته و رسما از آنچه مربوط به علــوم آموختنـي و استدلالــي بــود ابـراز تنفــر و بيزاري مي نمودند. به نوشته دكتر قاسم غنى، جنيد بغدادي كه يكي از …
مبناى فكرى صوفيان نخستين، بر زهد و فقر و اعراض از دنيا و مظاهر و تعلقات آن استوار بود و صوفى نه تنها مى بايست خود را از بند آن برهاند بلكه لازم بود از ارباب قدرت و جاه و مال احتراز جويد و اگر كسي اين چنين نمى كرد به دنيادارى و …
صوفيان عشق زمينى را مقدمه اي براي رسيدن به عشق آسمانى دانسته لذا گفته اند با دوست داشتن زيبارويان از پسران يا زنان مى توان تمرين عشق ورزي به خدا نمود و چون مجاز پلي براي رسيدن به حقيقت است با اين عشق ها نهايتاً به عشق خدا راه مى يابند. مولوى …
صوفیان تنها راه پاک شدن نفس و رسیدن به کمال را در ریاضت می‌دانند.ریاضت در لغت به معناى رنج و تعب و محنت کشیدن است و در اصطلاح آنها عبارت است از فشار بر نفس از طریق گرسنگی و تشنگی و ترك معاشرت و پرهیز از لذات و ضروریات زندگی و اعراض …
خرقه، لباس پیراهن مانند و پاره شده و وصله دارى است که صوفيان به نشانه ورود به طریقت از دست پیر و مراد خويش طي آداب و ادبيات خاصى دريافت كرده و می پوشیده اند و گفته شده از لباسى كه صوفيان به هنگام سماع در حال وجد پاره كرده و از …
در مكتب صوفيان، نقل حكايت بسيار رايج است و با قصه ها و حكايت ها، سعى در اثبات مدعاي خود دارند.قصه هائي عجيب، افسانه وار و مصنوع كه با آنها اثبات معجزه و كرامت براي مدعاي خود كنند و شيوه خود را حق شمرند. آن چنان مقامات و القاب براي مشايخ و اقطاب …
از جمله موارد جنجال برانگيز كه در مورد صوفيان مطرح شده و بدان جهت مورد اعتراض و طعن قرار گرفته اند موضوع شطحيات است.شطح و جمع آن شطحيات، به معناي حركت كردن و سرريز شدن است و منظورمطالبى است كه صوفیان هنگام وجد و غلبه حال و سكر و غلبات ، مغاير …
او با اختيار خود،از فرمان خداي متعال سرپيچى كرد و تكبر نمود و بر خلقت نارى خويش غرّه شد و بر خلقت خاكى خدا، تعظيم و سجود ننمود،لذا رانده درگاه و رجيم شد و از سوي پروردگار به او خطاب آمد:”از درگاه ،بيرون شو كه تو رانده شده اى و تا روز رستاخيز …
خلود به معناي جاودانه ماندن است از ريشه “خلد” كه مشتقاتش ٨٨ بار در قرآن كريم آمده و حدود چهل مورد آن در مورد جاودانگى بعضى مجرمان در جهنم است كه در مواردي هم با كلمه”ابد” به شكل “خالدين فيها أبدا” آمده يعنى براي ابد در دوزخ جاودانه خواهند بود همچون آیه ۲۳ …
صوفیان از دنیا گریزی دم می زنند و مدعى پشت پا زدن به لذايذ جسمانى هستند؛ ولی یکی از مسایلی که به آن بسیار حریص هستند تمایل به وجد و حال و سماع است.تشکیل مجلس رقص,پایکوبی و دست افشانی و شعر خوانی با عنوان سماع به منظور عشق به خدا و به …
به تقاضاى امير،اين بحث را پى گرفتم: تفسیر به رأى و تطبیق آیات و روایات بر خواسته هاى خویش به شدت تمام در اسلام ، نهى شده است.پيامبرخدا فرمود:” کسى که قرآن را با آراء شخصى خود تفسیر کند بر خدا افترا بسته است”(بحارالانوار٢٢٧/٣٦)؛ و امام ششم نيز فرمود:” کسى که حتى یک …
یکی ديگر از بدعت های صوفیان، پیمودن راه توجيه و تأویل كلمات و مفاهيم بنيادى مثل ايمان و كفر و بت و…بوده كه به نوعى بازی با الفاظ براي اثبات ديدگاه هاي خودشان مى باشد.تأويلات و توجيهاتى كه نه با مبانى لغوى و ادبي سازگار است و نه با مفاهيم بنيادي دين. …
امير به مسعود گفت: درباره خانقاه و تاريخچه آن بگوئيد.مسعود گفت: خانه گاه و (به عربي) خانقاه ، خانه و مكانى است که درویشان و صوفیان در آن گرد مى آیند و مراسم خاصّى در آن برگزار مى‌کنند.آنان با دست کشیدن از کار و زندگی، در خانقاه ها گرد آمده و روزگار خود …
ولايت مهم ترين شاخصه باور صوفيان است بلكه مى توان گفت به گفته ابوسعيد ابوالخير، مدار تصوف و طريقت بر پير [كه همان ولىّ ] است(اسرار التوحيد/٤٦) مى باشد؛ و طريقت در تصوف، بر محور ولي و پير شكل مى گيرد و مى گويند در هر زمانى بايد ولي وجود داشته باشد …
صوفيان از همان قرن دوم راه جديدي را در مقابل راه نبوت و امامت ايجاد كردند و مسير خود را از مسير شريعت و تعبد به آنچه پيامبر اكرم(ص) به عنوان وحى آورده بودند،جدا كردند. آنها به صراحت سه اصطلاح شريعت،طريقت و حقيقت را جعل نمودند و شريعت را پوسته دين گفتند و …
صوفيان مدعى هستند كه با طى مقامات سلوك و تحمل رياضات ،حجاب عوالم غيب را كنار زده به مرتبه فناء فى الله و وصال حق مى رسند و جمال حق را بدون پرده مشاهده و حقايقى را كشف مى كنند كه هرگز با درس و فكر به آن نخواهند رسيد.آنها اين كشف …
حامد پرسيد:آيا صوفيان جبرگرايند؟ در پاسخ گفتم:مى توان گفت صوفيان با تأکید بر مسئلۀ وحدت وجود، جملگى جبرگرا هستند و با اين باور كه “در خانه جز خدا نيست،لَیسَ فِی الدّارِ غَیرُهُ دیّار”، خداوند را هم خالق انسان و هم خالق افعال انسان به شمار می آورند؛ به تعبیر جامی، ترتیب …
بر اساس باور وحدت وجود و موجود، عبادت نيز معناي ديگرى پيدا مى كند. مى گويند نور تجلّی الهی، صوفى را در بحر وحدت، محو و مستغرق نموده و در اين بى خودى چون مسلوب العقل گشته، به اتفاق همه اولیا و علما تکالیف شرعیه و عبادات از او ساقط است! زيرا …
پارادوكس ديگري كه صوفيان به خاطر اعتقاد به وحدت وجود و موجود با آن روبرو مى شوند موضوع تشبيه و تنزيه است. از اصول باورهاي دينى در توحيد كه در قرآن و روايات بر آن تاكيد شده، تنزيه خداوند از هرگونه شباهت به خلق و مبرا دانستن او از صفات مخلوقين است كه …
ديدگاه صوفيان در موضوع وحدت وجود، با پارادوكس هاي جدي روبروست ؛ از جمله آنهاست اين پارادوكس كه وجودهاي متكثر در عالم كه متباين با يكديگر هستند ،چگونه مى شود كه واحد باشند؟ و وحدت وجود خدا با اين وجودات متكثر و متباين، چگونه تحقق مى يابد؟ صوفيان ناگزير براي حل اين …
صوفيان براي جا انداختن مراد خود در موضوع وحدت وجود از تمثيل بسيار بهره برده اند و با اين تمثيلات خواسته اند يكي بودن خدا را با همه موجودات اثبات نمايند. تمثيلاتى همچون دريا و امواج، نور و شيشه ها، آينه و صورت، سايه و شخص،الف و حروف، يك و اعداد. يكى از …
“معناي توحيد، در نگاه صوفى چيست؟”؛ احسان با اين سوال آغاز كرد و گفت: با اين بيان كه از وحدت وجود شنيديم ، معناي توحيد صوفيانه چه خواهد بود؟ گفتم: سوال خوبي است زيرا توحيد مغز دين است و اگر دانسته شود نگاه صوفيانه به توحيد چيست، جايگاه دينى مباحث آنها با اصل …
مسعود گفت:به طور ساده بگوئيد منظورشان از وحدت وجود و موجود چيست؟ گفتم:مى گويند تو و خدا در “وجود” مشتركيد و چون وجود تو از اوست و غير وجود خدا هم چيزي در جهان نيست، پس هرچه هست،اوست و غيرى و دوئيي در كار نيست (ليس فى الدار غيره ديّار)! گفت: بيشتر توضيح …
مباحثات ما با دانشجويان به موضوع داغ “وحدت وجود” رسيده بود و آنها با نقل اشعار و آثار و حكايات صوفيان -كه ادبيات ما مشحون از آنهاست-؛هر روز سوال جديدى مطرح مى كردند و در مباحث اعتقادات سنتى و باورهاي بنيادين دينى ، به تشكيك گرفتار مى شدند. عجيب تر اينكه اين …
