به اين توصيه ها دقت كنيد:”کسی که زمانش را نشناسد، به تاراج می رود١”! ؛”خردمند بايد زمان خود را بشناسد”٢؛ “رحمت خدا بر آن کس که زبانش را نگهدارد و زمانش را بشناسد و راه و روش درست را بپیماید”٣؛ ” در معرفت آدمی، همین بس که… آگاه به زمان خویش باشد”٤؛ “برای آگاهی انسان همین بس كه زمان خود را بشناسد”٥؛ “كسى كه به اوضاع زمان خود آگاه باشد، گرفتار هجوم اشتباهات نمى شود”٦؛”آگاه ترين مردمان به روزگار،كسى است كه از حوادث آن تعجب نكند”٧!…اين سخنان پيشوايان دين، توصيه به زمان آگاهى يا شناخت دوران و زمانه است.از آنجا كه انسان و همه شرايط اطراف او و زمانه خاص او در در حال حركت و تغيير است ، شناخت اين تحولات و دگرگونى ها و شرايط ، از اولويت زيادي برخوردار است كه اگر به درستى شناخته و تحليل نشود انسان دچار اشتباهات فراوانى مى گردد و مشكلات بسيارى براي او پديد مى آيد و موفقيتى كسب نمى كند.
شناخت زمانه ، مقدمه هر اقدام و تغيير و حركتى است كه انسان مى خواهد در زمان و محيط خود به وجود آورد. اميرمومنان(ع) به كميل فرمود: “ای کُمیل! هیچ حرکتی نیست مگر اینکه تو در آن، محتاج به شناخت هستی”٨. اگر مى خواهد وضع جامعه خود را از نظر فرهنگى بهبود بخشد بايد از باورها و رسوم و عادات و شرايط حاكم بر آنها از نظر سياسى و اقتصادى و تربيتى آگاه باشد و سپس با توجه به آن فرهنگ و شرايط،اقدام سنجيده اى را ترتيب بدهد تا نتيجه بخش باشد.راز عدم موفقيت بسيارى از فعالان فرهنگى در جوامع،غفلت از همين اصل است كه پيش از مطالعه و شناخت جامعه خود،غذايي فرهنگى تدارك مى كنند كه به نظر خودشان خوب است اما ذائقه مخاطبان آن را دوست ندارد و آن را پس مى زند و دور مى ريزد و بلكه در برابر آن موضع منفى مى گيرد و مخالفت مى كند. در حاليكه اگر در مورد ذائقه مخاطب و نيازهاي او ،از پيش بررسى كرده بود، غذايي آماده مى ساخت كه با اشتياق از آن استقبال كنند و بپذيرند و سپاسگزارى هم بكنند!
کسانی که زمان خود را بشناسند و از تغییرات، بلندی ها و پستى هاي آن مطلع باشند و بالابرنده های و فرودآورنده های آن آگاه باشند از همان اهرم ها براي تأثيرگذارى بر جامعه بهره مى گيرند و در تاریکی ها و دگرگونی های آن، گم و گمراه و در گرداب حوادث، غرق نمی شوند و اصولاً چنانكه امام صادق(ع)فرمود آن گمراه کننده ها به کسی که زمانش را می شناسد، تهاجم نمی کنند و او به راحتى برنامه خود را پيش مى برد و موفق مى شود. يك كتاب يا سخنرانى يا فيلم و كار هنرى و فرهنگى كه مبتني بر اين شناخت باشد،مورد استقبال قرار مى گيرد در حاليكه اگر بر اين شناخت يعنى شناخت مخاطب و زمانه،استوار نباشد،مهجور مى ماند و استقبالي از آن نمى شود و موجب اتلاف سرمايه و منابع مى گردد.كتاب ها در انبارها مى ماند و سخنرانان بيكار شده و فيلم ها بي بيننده مى مانند و جامعه اصلاح نمى شود و بي هنران بر صدر مى نشينند و گمراهان،هاديان جامعه مى شوند!
البته در آینه زمانه بايد تجربه هاي موفق و ناموفق پيشينيان را نيز مطالعه كرد تا از تجربه گذشتگان عبرت آموخت و كارى برتر را ارائه داد.نیز باید از زمان بیاموزیم که « فرزند زمان خود باشیم»٩ و پابه پای زمان خود، حرکت کنیم. شرایط زمانه را درک کنیم و با حفظ اصالت و هویّت شخصی و ملّی و دينى، سوار بر قطار زمان، به حرکت سازنده خود ادامه دهیم.هر زمان، نيازها و شرايط و ادبيات خود را دارد؛ امروز با ادبيات نثر مسجع و اوزان شعر بر مبناي معايير شمس قيس رازي نمى توان با جوان امروزي كه ذائقه اش شعر نو و سپيد و عاري از ترصيعات و استعارات دشوار است ،ارتباط برقرار كرد.متن هاي طولانى و پر از براهين پيچيده بايد جاي خود را به متن هاي كوتاه و هنري و تأثيرگذار بدهد، كليپ هاي كوتاه كه بتواند به راحتى به گوشي هاي افراد سفر كند بعضاً بسيار تاثيربخش تر از فيلم هاي طولانى است.ارتباط موثر در فضاي مجازي البته با حفظ همه احتياط هاي لازم ، از بهترين راه ها براي تأثيرگذارى در نسل امروز است. اگر دقت كنيم دشمنان و مخالفان ما از همين طريق و با شناخت شرايط همين زمان و زمانه ، جوانان ما را مى ربايند و افكار باطل خود را به درون جان آنها مى نشانند و زحمت ما مى دارند…
————-
١. علي(ع):كنز العمال١٨١/١٦. ٢.پيامبر(ص)خصال/٥٢٥. ٣.پيامبر، الفردوس٢٦١/٢. ٤.علي(ع)،كشف الغمه١٣٧/٣. ٥.علي (ع)، بحارالانوار٧٨/٨٠/٦٦. ٦. امام صادق(ع)، تحف العقول/٣٥٦. ٧.على(ع)، غررالحكم/٣٢٥٢. ٨.بحارالانوار٤١٢/٧٤. ٩.غررالحكم/٤٤٧.