آيا بين نظام آفرينش(نظام تكوين)و نظام پرستش(نظام تشريع)، رابطه معنادار برقرار است؟ آيا اين دو از هم تأثير مى پذيرند؟ آيا رفتارهاي اختيارى مردم در قالب اطاعت از اوامر الاهى يا عدم اطاعت و عصيان،بر امور طبيعى خلقت ورويدادهاي تكوينى اثر مى گذارد؟ اگر از قرآن سوال كنيم پاسخ خود را دريافت مى كنيم كه بله،بين نظام آفرينش و نظام پرستش يا نظام تكوين و نظام تشريع رابطه معنا دار وجود دارد.اينطور نيست كه نظام خلقت يكبار طراحى شده و طبق آن جلو مى رود و تغييرى هم نمى كند و رفتار انسانها تأثيرى در روند تكوين ندارد. به اين آيه قرآن توجه فرماييد:”و اگر اهل شهرها و آبادی ها، ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم، ولی (آنها حق را) تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم”(وَ لَو أَنَّ اهْلَ الْقُری آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالْارْضِ وَلکنْ کذَّبُوا فَاخَذْناهُمْ بِما کانُوا یکسِبُونَ)١. مفهوم آيه به صراحت اعلام مى دارد،ايمان و تقوا بر نزول بركات آسمانى و زمينى تأثير دارد و حتى مى تواند موجب عذاب تكوينى در همين دنيا بشود.
برکات آسمان و زمین، معنی وسیعی دارد که نزول باران ها، رویش گیاهان، فزونی نعمت ها و افزایش نیروهای انسانی،سلامت محيط زيست،رشد و آبادانى زمين ، حفظ حيات وحش و حيوانات و آبزيان و زيبائى هاي طبيعى و… را شامل می شود. بركت، در اصل به معنی ثبات و استقرار هر چیز، هر نعمت و موهبتی است که پایدار بماند و موجودات بی برکت آنها هستند که ثبات و قراری ندارند و زود فانی و نابود می شوند و خيرى براي انسان ها ندارند. بسیارند امّت هایی که دارای امکانات مادّی فراوان هستند و منابع زیرزمینی و روزمینی و انواع صنایع را دارند، ولی به خاطر تباهی اعمال و فساد رفتار که نتیجه مستقیم فساد اخلاق آنها و دورى از فرامين الاهى است، این مواهب برای آنها ناپایدار و فاقد برکت است و غالباً در مسیر نابودی شان به کار گرفته می شود.
خداوند به پيامبر و در واقع به مومنان مى فرمايد:”مبادا اموال و اولادشان مایه اعجاب تو گردد، خدا می خواهد به وسیله آن، آنها را در دنيا عذاب کند و جان شان به مخاطره افتد در حالی که کافر باشند”(وَلاتُعْجِبْک امْوالُهُمْ وَاوْلادُهُمْ انَّما یریدُ اللَّهُ انْ یعَذِّبَهُمْ بِها فِی الدُّنْیا وَتَزْهَقَ انْفُسُهُمْ وَهُمْ کافِروُنَ)٢.همچنين وفور آب و بارش هاي آسمانى و منابع و چشمه هاى آب حيات بخش را در گرو استقامت بر طريقه ايمان مى شمرد:”اگر آن ها بر طريقه ايمان، استقامت ورزند، ما آن ها را با آب فراوان سيراب مى كنيم(وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً)٣. آنجا كه آب فراوان است همه چيز فراوان است، و به اين ترتيب آن ها را مشمول انواع نعمت ها قرار مى دهيم.در نقطه مقابل اعراض از ياد خدا را موجب زندگانى سخت معرفى مى نمايد:”هر كس از ذكر پروردگارش رويگردان شود، او را به راه عذاب شديد و روز افزونى مى برد(وَ مَنْ يُعْرِضْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِ يَسْلُكْهُ عَذاباً صَعَداً)٤؛ و يا:”هر كس از ياد من روى گردان شود، زندگى تنگ و سختى خواهد داشت”(وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً )٥.
براي خداي خالق تكوين، مؤنه اى نخواهد داشت كه بعضى امور تكوينى را تابع امور تشريعى نمايد. او دستش چنانكه يهود پنداشتند بسته نيست بلكه دستش باز است و هر طور بخواهد بر انسان ها بخشش خواهد نمود:( بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ)٢. يعنى مى تواند به خاطر دعا و نماز استسقاي مومنان،باران نازل نمايد و بخاطر ايمان و تقوى،ابواب بركات را بر آنها باز نمايد.همچنانكه كفر و بي تقوايي ممكن است به سلب بركات منجر شود.در روايت امام صادق(ع) يكي از موارد سلب بركات آسمانى، فتواي ناحق بعضي فقيهان و مفتيان و قاضيان است. ايشان با اشاره به فتواي نادرست يكى از مفتيان در زمان خود ، مى فرمايد:” از امثال چنين فتواهائي است كه آسمان بارش خود را از انسان ها حبس و زمين بركاتش را منع مى نمايد”٧. بنابراين بخشى از بركات آسمانى و زمينى به امور تشريعى وابسته است، يعنى نوع عملكرد افراد در حوزه دستورات الاهى ، در ميزان بهره مندى آنها از بركات ، تأثير گذار است و اينطور نيست كه مقدرات جهان از پيش بسته شده باشد و دست خداوند در تغيير آنها بسته باشد.اين باور،دريچه اميد و نيايش و پرستش انسانها را هماره باز نگه مى دارد…
——–
١. اعراف/٩٦. ٢. توبه/٨٥. ٣.جن/١٦و١٧. ٤.جن/١٨. ٥. طه/١٣٤. ٦. مائده/٦٤. ٧.كافى٢٩٠/٥:”من مثل هذا الفتوى تمنع السماء قطرها والأرض بركاتها” و وسائل الشيعه٢٥٥/١٣:”في مثل هذا القضاء تحبس السماء ماءها وتمنع الأرض بركتها”.
