آيا پيامبران و پيشوايان الاهى براي ابلاغ وحى و تبليغ دين از سوى خدا براي مردم ، بايد از آنها مزد و اجر، طلب نمايند؟ قرآن تاكيد مى كند كه نه آنها مزدي طلب مى نمودند و نه مردم مى توانستند عظمت مقام معنوى رسالت و نبوت و امامت را با مزد هاي حقير دنيوى جبران نمايند:”بگو من، از شما هیچ مزدی بر این [ رسالت] نمی طلبم. این[ قرآن ] جز تذکری برای جهانیان نیست”١؛”ای قوم من! برای این [ رسالت ]، پاداشی از شما درخواست نمی کنم، پاداش من جز بر عهده کسی که مرا آفریده است، نیست. پس آیا نمی اندیشید؟٢؛و[در این میان ] مردی از دورترین جای شهر دوان دوان آمد، [و ] گفت: “ای مردم، از این فرستادگان پیروی کنید؛از کسانی که پاداشی از شما نمی خواهند و خود[نیز ] بر راه راست قرار دارند”٣؛تنها در يك مورد پيامبر(ص)،از مردم دوستى با نزديكان خود را به عنوان اجر رسالت در خواست نموده كه آنهم بخاطر خود مردم بوده كه بتوانند از نعمت وجود امامان بهره ببرند:”بگو: به ازای آن [ رسالت ]، پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی در باره خویشاوندان”٤…
عالمان دين و مبلغان و ادامه دهندگان راه آن پيشوايان نيز خادمانى بوده و هستند كه براي خدمات خود،مزدي از مردم نمى خواسته اند.آنان، شريك غم و شادی مردم و خادمان بی منت آنان بوده و هستند که خدمت به خلق را عین عبادت دانسته و هر چه از مال و مقام، نفوذ و آبرو، دانش و تخصص، و توان و جان داشته اند، وقف بندگان خدا کرده اند و صحیفه عمر خویش را به مهر خدمت به مردم زینت و نورانیت بخشیده اند و خدمات خود را انفاقي خالصانه و همه جانبه در راه حضرت حق قرار داده و مصداق این آیه شریفه واقع شده اند :”کسانی که این کتاب را می خوانند و نماز را به پا می دارند و از آنچه به آنها داده ایم در نهان و آشکار انفاق می کنند، به تجارتی امید دارند که هرگز از بین نمی رود تا اینکه خدا پاداش آنان را عطا فرماید و از فضل خود به آنان زیادتی دهد . همانا او آمرزنده و سپاسگزار است”٥.آنان به اين سخن پيامبر عمل كرده اند كه :مردم،عيال و روزی خوار خدایند . دوست داشتنی ترین مردم نزد خدا، کسی است که به روزی خواران خدا سود برساند و خانواده ای را شاد کند”٦.
انسان معارفى كه به هدايت نفوس همت مى گمارد، آن را یک وظیفه الهی و دینی مى داند که بر اساس آن نه تنها هیچ مزدی از مردم دریافت نمی كند بلكه از وقت و عمر و امكانات خود هم در اين راه مايه مى گزارد و با صدای رسا و با افتخار از از رایگان بودن تبلیغ خود هم سخن مى گوید. این تبلیغ بی اجر و مزد اثر خاص معنوی، علمی و عاطفی دارد و عمل خالص و پر زحمت تبلیغ را از تجارتی طلبکارانه خارج می کند. مبلغ ، مزدش را از خدا و از مولاي زمان می طلبد و می داند اگر به درستی رسالت تبلیغی خود را انجام دهد، خدا و اولياي خدا، از جايي كه او نمى پندارد او را تأمين خواهند نمود٧.آنها دور از شان خود می دانند که برای انجام تکلیف الهی خویش توقعی از مردم داشته باشند و این هدایت گری بی اجر و مزد ، خود دلیلی واضح بر دلسوزی و مردم دوستى آنان است. زندگى اين خادمان نيز از طريق كارهائى چون زراعت و تجارت و صنعت(همچون حضرت داوود كه زره مى ساخت) یا هدایا و نذورات بی منت مردم و یا سهمیه بیت المال یا غنایم جنگی یا موارد خاص مالی تأمين مى شده است.
مهم اين است انساني كه از معارف قرآن و اهل بيت عليهم السلام سيراب شده است ، خود را خادمى مى شمرد كه مزدي از مردم براي امور هدايت نمى طلبد و منت نمى گزارد و ادعاهائي هم ندارد و اين وظيفه راهم نردباني براي بالارفتن از مقام هاي دنيوى قرار نمى دهد.مردم باید شاهد باشند كه اين خادمان و هاديان از شهر و دیار و مامن خویش کوچ کرده ، دلسوزانه به تبلیغ دین می پردازند و اعلام می کنند برای عمل به تکلیف الهی خویش هیچ مزدی از مردم نمی خواهند.زيرا هم مردم نمى توانند حق عظيم آنها را بدهند و هم مزدي كه پروردگار مى دهد قابل با مقايسه با مزدهاي بشرى نيست:”یا اینکه تو از آنها مزد و هزینه ای(در برابر دعوتت) می خواهی؟ با اینکه مزد پروردگارت بهتراست و او بهترین روزی دهندگان است؛ بطور قطع و یقین، تو آنان را به راه راست دعوت می کنی!”. بر اين اساس آنها بخشي از وقت خود را صرف معاش نموده و بخش ديگر را به رايگان و بدون ادعا در راه خدا صرف مى نمايند…
—————
١.انعام/٩٠. ٢.هود/٥١. ٣.يس /٢٠. ٤.شورى/٢٣. ٥.فاطر/٢٩. ٦. بحارالانوار٣١٦/٧١. ٧. طلاق/٣. ٨.مومنون/٧٢و٧٣.