ابراهیم خلیل(ع)، دومین پیامبر اولوالعزم است كه در قرآن کريم،از او با صفات والایی چون حنيف، موقن، صديق، نبى، عبد، مومن ، محسن ، ذو قلب سليم، امام و صالح، ستوده ، در قرآن كريم ياد شده است:”او در دنیا فردی برگزیده بود، و در سرای دیگر، از صالحان می باشد٢”؛”به ابراهيم ، ملكوت آسمان ها را نشان داديم تا از موقنين باشد٣”؛”او پيامبرى صديق بود٤”…ابراهیم(ع) در بین النهرین به پیامبری مبعوث شد و نمرود حاکم زمان خود و مردم آن ناحیه را به آیین توحید دعوت کرد. عده کمی دعوت او را پذیرفتند و چون او از ایمان آوردن آنها مأیوس شد، به فلسطین مهاجرت کرد.اسماعیل(ع) و اسحاق (ع) دو فرزند ابراهیم و جانشینان او هستند.بنى اسرائيل كه پیامبران زیادی در بین آنها ظهور کرد و همچنین حضرت مریم مادر حضرت عیسی، از طریق اسحاق،نسب شان به ابراهیم(ع) می رسد. پیامبر اسلام هم به اسماعیل فرزند دیگر او نسب می‌بَرد.قرآن بنای خانه کعبه و دعوت مردم به مناسک حج را به ابراهیم نسبت داده و او را خلیل الله (دوست خدا) معرفی کرده است. طبق آیات قرآن او پس از آزموده شدن با بلاها ازجمله ذبح فرزندش به فرمان خدا، علاوه بر نبوت به مقام امامت هم نائل شده است.
ابراهيم(ع)،از نقاط عطف تاريخ است. زندگى پر ثمر او در مبارزه با بت پرستى و هدايت مردم به سوى توحيد و يگانه پرستى و پايدارى و استقامتش تا سرحد جان، مهاجرت به فلسطين، بردن همسر و فرزندش اسماعيل به مكه و تحول شگرف در آن سرزمين و بناي خانه كعبه و توفيق در آزمون بزرگ ذبح فرزند و انجام و آموزش مناسك حج، الگوى همه موحدان تاريخ شد. يهود و نصارا هركدام سعى مى كردند كه ابراهيم را به خود نسبت دهند و او را از آنِ خود بدانند،اما خداوند در پاسخ آنها مى فرمايد:”ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی؛ او انسانی یکتا پرست و مسلمان بود؛ شایسته ترین افراد به ابراهیم کسانی هستند که در طول این مدت از زمان وی، از او پیروی کردند و همچنین شایسته ترین فرد نسبت به او، پیامبر اسلام و افراد با ایمان هستند که در هدف و راه او گام بر می دارند و خدا ولى و سرپرست مومنان است٥”…
یکی از آزمون هاى الهی براى حضرت ابراهیم، مأمورشدن او به ذبح فرزندش بود. به گزارش قرآن، ابراهیم در خواب دید که فرزندش را ذبح می‌کند. این موضوع را با پسرش در میان نهاد و فرزندش از او خواست که به فرمان خدا عمل کند؛ اما هنگامى كه ابراهيم، فرزندش را در قربانگاه خواباند تا ذبح كند، ندا آمد:”اى ابراهيم، خوابت را تحقق دادى. به‌راستى ما نيكوكاران را اينگونه پاداش مىدهيم [كه نيّت پاک و خالصشان را به‌جاى عمل می‌پذیریم]. به‌يقين اين آزمايش روشن بود و ما فرزندت را در برابر قربانىِ بزرگى [از ذبح شدن] رهانيديم٦”.ديگر آزمون امامت بود؛خداوند حضرت ابراهیم(ع) را پس از چند امتحان به مقام امامت نصب کرد. مقام امامت به معنای هدایت باطنی و پيشوائى معنوى است که رسیدن به آن، لازمه برخورداری از کمال وجودی و مقام معنوی ویژه‌ای است که پس از مجاهدت های بسیار به دست می‌آید٧.او دارای صحیفه و کتاب آسمانی بوده است٨؛در مقام مناظره با بت پرستان، از برهان نیرومندی برخوردار بود که وسیله رفعت درجه او گردیده است:”و اين دلیل و برهان ما بود که به ابراهیم داده‌ایم. درجه هر کس را بخواهیم بالا می‌بریم؛ پروردگار تو حکیم و تواناست”٩.
———-
١.انبياء/٥٧-٧٠. ٢.بقره/١٣٠. ٣.انعام/٧٥. ٤.مريم/٤١. ٥.آل عمران/٦٧-٦٨. ٦.صافات/١٠١-١٠٨. ٧.بقره/١٢٤.الميزان،ج۱، ص۲۷۲. ٨.اعلى/١٩. ٩.انعام/٨٣.