انسان معارفى در مدرسه قرآن و سيره پيشوايان،درس فداكارى مى آموزد. فداكارى يعنى خواسته خود را كنار زدن و خود را فداي خواسته ديگران كردن و به عبارت ديگر، دیگران را بر خویش مقدّم داشتن و ايثار كردن است. ايثار بخشش به ديگران است در جايي كه خود فرد به آن نیاز دارد.فداكارى و ایثار از پرشکوه ترین مظاهر جمال و جلال انسانیت است و تنها انسان های بزرگ به این قله شامخ صعود می کنند؛ ايثار، گذشتن از جان، مال، مقام، شخصیت و مانند آن در راه خدا و كمك به بندگان خداست.نقطه مقابل آن خود خواهى و ترجيح خويشتن بر ديگران و بي تفاوتى نسبت به همنوعانى كه به كمك او نياز دارند،است.قرآن کریم يك نمونه ايثار را كه توسط اهل بيت پيامبر(ص) انجام شد و سه روز طعام خود را به مسكين و يتيم و اسير بخشيدند و خود گرسنه ماندند را اين چنين گزارش مى نمايد و اين ايثارشان را مى ستايد:”آنان غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارندبه خاطر محبت شان به خداوند، به مسکین و یتیم و اسیر می دهند”١…
قرآن،همچنين گزارشي از ايثار اميرمومنان(ع) در شب هجرت مخفيانه پيامبر از مكه به مدينه(ليلة المبيت)را بيان مى دارد.شبي كه كفار در يك ائتلاف بزرگ ،از قبيله هاى متعدد افرادي را برگزيده تا شبانه به خانه پيامبر(ص)هجوم برند و او را در بسترش به قتل رسانند و داستان اسلام را با كشتن پيامبر،به پايان برند. آن شب ،پيامبر تصميم به هجرت گرفت و از علي(ع) خواست كه در بستر او بيارامد و او پذيرفت و همه خطر كشته شدن را به جان خريد و در بستر پيامبر خفت و ايثار و فداكارى نمود و جان پيامبر را بر جان خويش ترجيح داد:”و از مردم ، فردي است كه جان خود را به خاطر خشنودی خدا می فروشد و خداوند نسبت به بندگان مهربان است”٢. همچنين قرآن در جایی دیگر از ايثار مردم مدينه يعنى «انصار» که در حال فقر، از برادران مهاجر خود، با تقسیم اموال و خانه های خویش پذیرایی کردند و آنان را بر خود مقدّم داشتند چنین تمجید می نمايد: “آنها را بر خود مقدم می دارند هر چند خودشان بسیار نیازمند باشند؛ کسانی که از بخل و حرص نفس خویش بازداشته شده اند و رستگارانند”٣.
ايثار و فداكارى در كلام پيشوايان، به عنوان خوی و خصلت ابرار و برگزیدگان الهی، نیکوترین احسان و بالاترين مراتب ایمان ستوده شده است. اميرمومنان(ع) فرمود: ء”ایثار خوی نیکوکاران و شیوه نیکان است”.؛ و نيز در جای دیگر فرمود: “ایثار نیکوترین احسان و بالاترین مراتب ایمان است”٤. همچنين :”ایثار، والاترین صفات انسانی است، ایثار نهایت نیکوکاری و شریف ترین بزرگواری است”٥.اميرمومنان(ع) در دوره خلافت بیش از هر وقت دیگر زاهدانه زندگی می کرد و می فرمود: “خداوند بر پیشوایان دادگر واجب کرده است که زندگی خود را با طبقه ضعیف و کم درآمد تطبیق دهند که رنج فقر، مستمندان را ناراحت نکند”٦. و نيز در روایت آمده است: “خلق خدا، عائله و خانواده خدا هستند بنابراین محبوب ترین خلق نزد خدا کسی است که به عائله خدا نفع برساند و خاندانی را شاد کند”٧.عواملى كه به رشد روحيه ايثار در جامعه كمك مى كند:تقويت روحيه دين باورى و توكل و تربيت صحيح و معرفي و برجسته نمودن الگوهاي ايثار، ساده زيستى، ياد معاد، نهراسيدن از فقر و توجه به ثمرات ايثار و بی ثباتی دنیا و فانی بودن مال و ثروت است…
باور داشتن نتايج ايثار و توجه به پاداش الاهى چه در اين دنيا و چه در سراي ديگر نيز در رويكرد مردم به فداكارى و ايثار نقش مهمى دارد. پیامبراکرم(ص)فرمود: ثروتمندی که بخشنده باشد اجر و پاداش او مانند اجر و پاداش ابراهیم خلیل الله می باشد. فقیری که صبر کند اجر او مانند اجر ایوب پیامبر است”٨. امام باقر(ع) فرمود:”چون روز قیامت شود، خدای تبارک و تعالی دستور دهد که یک منادی در برابرش فریاد کشد، کجا هستند فقرا؟ گروه بسیاری برخیزند. خدا فرماید: بندگان من! گویند: لبیک پروردگار می فرماید: من شما را برای خواری و پستی فقیر نساختم، بلکه برای مثل امروز انتخابتان کردم. در چهره مردم تأمل و جستجو کنید هر کس به شما احسانی کرده نسبت به من کرده است. از جانب من بهشت را به او پاداش دهید”!٩.اين روحيه قرآنى و روائى، انسان معارفي را پيوسته به مشكل گشايي مردم و كمك فداكارانه و ايثارگرانه به آنها ترغيب و تشويق مى نمايد.
