تاريخنگاران براي ثبت وقايع تاريخى نياز به تعيين زمان وقوع آنها دارند كه با يكي از گاهشمارها پس و پيش رويدادها و زمان وقوع را مشخص سازند. تاریخچه پیدایش تقويم را به حدود ۱۰۰۰ الی ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردانند كه اقسام مختلفی در سرتاسر دنیا دارد.شروع تقویم با آغاز دوره تاریخی و زندگی اجتماعی و کشاورزی بشر و نیاز وی برای تعيين زمان بندی کشاورزی است. تقویم قمری با استفاده از اهلّه ماه، نخستین تقویم مدون بشری است. سپس تقویم خورشیدی- قمری و آنگاه تقویم خورشیدی روی کار آمده است. سابقهٔ استفاده از تقویم باتوجه به ثبت اهله ماه به ۳۰٬۰۰۰ سال می رسد. مصریان از ۴۲۴۱ قبل از میلاد نخستین اقوامی بودند که از تقویم خورشیدی ۳۶۵روزه استفاده نمودند و بابلیان نخستین قومی که سال را براساس دوازده ماه ۳۰ روزه تعریف نموده اند.بعضی از معروف ترین و پرکاربردترین تقویم های دنیا عبارت اند از:تقویم میلادی، تقویم هجری قمرى، تقویم هجری خورشیدى، تقویم چینى، تقویم هندى، تقویم بودایی، تقویم عبرى، تقویم ارمنی و..
تقویم میلادی ،تقویمی با ریشهٔ مسیحی است که هم اینک در بیشتر کشورهای دنیا استفاده می شود و تقویمی بین المللی است. این تقویم برگرفته از تقویم ژولینی با مبدأ میلادی(میلاد عیسی) است و نخست از طرف آلویسیوس لیلیوس که پزشکی از اهالی ناپل بود پیشنهاد شد. تعدیل کبیسه گیری این تقویم در ۲۴ فوریهٔ ۱۵۸۲ از طرف پاپ گریگوری سیزدهم پذیرفته شد و از آن پس به تقویم گریگوری( گرِگوری) هم معروف شد. تقویم هجری خورشیدی یا هجری شمسی بر پایهٔ تقویم جلالی با مبدأ هجری است. شروع سال خورشیدی برابراست با اولین روز بهار. تقویم هجری خورشیدی، اکنون در کشورهای ایران و افغانستان تقویم رسمی است. این تقویم در ایران با تصویب مجلس شورای ملی در ۱۱ فروردین ماه ۱۳۰۴، تقویم رسمی ایران اعلام شد. اسم دوازده ماه تقویم خورشیدی در ایران، نام های امشاسپندان و دیگر الهه های کیش زردشتی است.آغاز تقویمی هجری شمسی روز جمعه «۱ فروردین ماه سال ۱ هجری خورشیدی»( ۲۹ شعبان ۱ سال قبل از هجرت) برابر با ۱۹ مارس ۶۲۲ میلادی قدیم( ژولینی) و ۲۲ مارس ۶۲۲ میلادی جدید(گرگوری) است. البته روز اول سال یک هجری شمسی( از ۱ فروردین ماه تا ۲۴ شهریور ماه) ۵ ماه و ۲۴ روز پیش از هجرت پیامبر( کمتر از یک سال) است.هر سال دارای ١٢ ماه،۴ فصل با نام های بهار، تابستان، پائیز و زمستان است و هر فصل ۳ ماه دارد و هر ماه تقریبا ۴ هفته و هر هفته ۷ روز .و هر سال با ۱ فروردین ماه و فصل بهار شروع می شود.
تقویم هجری قمری، تقویمی براساس چرخش ماه است که توسط مسلمانان و هم در بسياري از کشورهای اسلامی به عنوان سالنمای مذهبی یا در مواردی سالنمای مدنی استفاده می شود. از این سالنما در بسیاری از آیین های اسلامی، مانند روزه، حج، تعیین ماه های حرام، و عزاداری استفاده می شود.ماه های این تقویم به ترتیب عبارتند از:محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاول، جمادی الثانی، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذیقعده، و ذیحجه.گمان نمی‌رود که هیچ مردم و تمدنی به اندازه ایرانیان تا این اندازه به بررسی و پژوهش در تقویم پرداخته باشند. گاهشماری جلالی، دقیق ترین تقويم جهان هماهنگ با سال اعتدالى و مبنای گاهشماری ایرانی از سده پنجم خورشيدى بدین سو است.در این گاهشماری روز اول سال طوری تنظیم شده‌است که با برابرى بهارى که نوروز نامیده می شود، همگام شود و در پایان، سال ها ۳۶۵ یا ۳۶۶ روز دارند.گفته مى شود گاهشماری جلالی را در هماهنگی با سال اعتدالی به خاطر دقيق ترين روش در كبيسه گيرى، دقیق‌ترین گاهشماری جهان دانسته‌اند؛ در برابر تقویم اروپایی که در هر ۳۲۲۶ سال یک روز خطا دارد، گاهشماری جلالی در هر ۱۱۶۵۲۹ سال یک روز خطا دارد.
كاربرد تقويم ها و گاهشمارها صرفاً ابزار تاريخنگارى نيستند بلكه در اديانى چون اسلام ، انجام فرائض و عبادات در اوقات خاصى تعيين گرديده كه بر اساس طبيعت تنظيم مى شود،ضرورت و اهميت خاصى پيدا مى كند؛ لذا نخستین تقویم‌هایی که بشر از آن استفاده می‌کرد، تقویم‌های قمری بود كه بر اساس گردش ماه به دور زمین تنظیم می‌شد. این مبنا براي همگان در دسترس بود چون تغییرات شکل ماه برای بشر قابل رؤيت بوده و هست.ماه با هلال نحیفی آغاز می‌شود و به‌تدریج به هلال نيمه ماه می رسد كه به شکل یک قرص کامل دیده می‌شود و بعد، دوباره به‌تدریج باریک‌تر می‌شود و درنهایت ماه نحیف به آخر می‌رسد و ماه جدید شروع می‌شود.برای کسانی که به آسمان توجه دارند ماه معیاری فراگير براي همه است که به‌وضوح در آسمان دیده می‌شود و درنتیجه تغییر شکل ماه، راحت‌ترین ابزار برای تشخیص گذر زمان به شمار می‌آيد. تربیع ماه نشان‌دهنده گذر هفته بود. از زمان ماه نو تا زمانی که ماه به شکل یک نیم‌دایره دیده می‌شد، تقریبا هفت روز طول می‌کشد و پس‌ازآن نیز یک هفته لازم است تا ماه به شکل قرص کامل دیده شود. به‌این‌ترتیب متوجه می‌شویم چرا یکی از واحدهای زمانی در تقویم هفته است. در حقیقت به همین علت است که ما در تقویم یک دوره زمانی یک‌هفته‌ای داریم یا شاید بهتر باشد این‌طور بگوییم که واحد زمانی هفته در تقویم‌های مختلف برگرفته از تقویم‌های قمری است.