نياي بزرگوار ما آدم(ع) -كه حق حيات و هدايت بر گردن همه انسان ها دارد- ، تجربه هاي خود را براي فرزندانش در قالب وصايا به هبة الله (شيث) به اشتراك مى گزارد:”هرگاه قصد كارى كرديد، به پيامدهاى آن بنگريد؛ اگر من در عاقبت كار خود مى انديشيدم ، آنچـه بـه سـرم آمـده، نمى آمـد و سرنوشت ديگرى مى داشتم١؛ از جمله وصاياي ديگرش به شيث اين بود:”به دنياي فاني دل مبنديد؛ زيرا من به بهشت دل بستم اما با من وفا نكرد و از آن بيرون رانده شدم”!٢؛ به گزارش امام صادق(ع)،خدا به آدم(ع)وحى فرمود:من همه سخن را در چهار كلمه براي تو گرد مي آورم. عرض كرد: پروردگارا، آن چهار كلمه چيست؟ فرمود: يكي از من است، يكي از تو، يكي به رابطه من و تو مربوط مي شود و يكي به رابطه ميان تو و مردم. عرض كرد: پروردگارا، آن ها را برايم بيان فرما تا بياموزم.فرمود: آن كه اختصاص به من دارد، اين است كه مرا بندگي كني و چيزي را شريكم نگرداني. آن كه اختصاص به خودت دارد، اين است كه در برابر عمل تو پاداشي به تو دهم كه بيش از هر چيز به آن محتاجي. آن كه به رابطه ميان من و تو مربوط مي شود، اين است كه تو دعا كني و من اجابت كنم و آن كه به رابطه ميان تو و مردم مربوط مي شود، اين است كه براي مردم آن پسندي كه براي خود مي پسندي!٣
اين گفتگو نيز در كتاب ادريس ٤، گزارش شده است: حضرت ادریس پیامبر، روزى به یاران خود رو کرد و گفت: زمانى ،فرزندان آدم در محضر او پیرامون بهترین مخلوقات خدا به گفتگو پرداختند، بعضی گفتند: او پدر ما آدم(ع) است، چرا که خداوند او را با دست مرحمت خود آفرید، و روح منسوب به خود را در او دمید، و به فرمان او، فرشتگان به عنوان تجلیل از مقامش او را سجده کردند و آدم را معلم فرشتگان خواند، و او را خلیفه خود در زمین قرار داد، و اطاعت او را بر مردم واجب نمود.جمعی گفتند:نه ! بهترین مخلوق خدا فرشتگانند که هرگز نافرمانی خدا نمی کنند، و همواره در اطاعت خدا به سر می‌برند…گروه سوم گفتند: بهترین خلق خدا جبرئیل است که در درگاه خدا امین وحی می باشد…گفتگو به درازا کشید تا این که حضرت آدم در آن مجلس حاضر شد و پس از اطلاع از ماجرا، چنین فرمود:”ای فرزندانم! آن طور که شما فکر می کنید،نيست.هنگامی که خداوند مرا آفرید و روحش را در من دمید، بلند شده و نشستم و همین طور به عرش خدا می نگریستم…
ناگهان پنج نور بسیار درخشان را دیدم. غرق در پرتو انوار آنها شدم و از خداوند پرسیدم این پنج نور کیستند؟ خداوند فرمود:این پنج نور، نورهای اشرف مخلوقات، باب ها و واسطه های رحمت من هستند، اگر آنها نبودند تو و آسمان و زمین و بهشت و دوزخ و خورشید و ماه را نمی آفریدم. پرسیدم:خدایا نام اینها چیست؟ فرمود:به عرش بنگر. وقتی به عرش نگاه کردم، این نام ها را مشاهده نمودم:«بارقلیطا، ایلیا، طیطه، شَبَر، شُبَیر» (که به زبان سریانی است، یعنی محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام ) بنابراین برترین مخلوقات این پنج تن هستند٥…
پرسيده مى شود: اين كه فرشتگان، مامور شدند بر آدم سجده كنند،آيا شرافتى است مخصوص به حضرت آدم يا اين شرافت براي همه انسان ها هم به شمار است.مفسران گفته اند:درست است که سجده بر آدم (ع) واقع شده و او قبله این سجده قرار گرفت، ولی همه انسانها در این افتخار شرکت دارند، چرا که لیاقت و استعدادهای ذاتی آدم موجب چنین تجلیلی از مقامش گردید، و چنین لیاقتی در سایر انسانها نیز وجود دارد. از این رو در روایات معراج نقل شده در یکی از آسمانها، پیامبر(ص) به جبرئیل فرمود:جلو بایست تا همه ما و فرشتگان به تو اقتدا کنیم؛ جبرئیل پاسخ داد: از آن هنگام که خداوند به ما فرمان داد تا آدم را سجده کنیم، بر انسانها پیشی نمی گیریم، و امام جماعت آنها نمی‌شویم ؛ و نیز هنگامی که آدم(ع) از دنیا رفت، فرزندش «هِبَةُ الله» به جبرئیل گفت:جلو بایست و بر جنازه آدم علیه السلام نماز بخوان». جبرئیل در پاسخ گفت:«ای هِبَهُ الله! خداوند به ما فرمان داد تا آدم را در بهشت سجده کنیم، بنابراین برای ما روا نیست که امام جماعت یکی از فرزندان آدم علیه السلام قرار گیریم٦…
—————-
١و٢. بحارالانوار٤٥٢/٧٥. ٣.همان٢٥٧/١١. ٤.کتاب ادریس ، ۱۸۹۵ م، لندن ، زبان سریانی، ص۵۱۴-۵۱۵.
٥.علی و الحاکمون،محمد صادقی/٥٣. ٦.تفسیر نور الثقلین٥٨/١.