بعد از جمع بندي بحث رسانه ، مبحث ارتباطات را نيز اين گونه پى گرفتيم: براي تأثيرگذاري بر ديگران در هر حوزه اى از جمله حوزه دين و دين داري، نياز به هنر و دانش ارتباطات است. بسياري از افراد از اين هنر و دانش بي بهره اند، لذا راكد مى مانند و حتى مخاطبان خود را از دست داده مقهور رقباشان مى شوند كه از ارتباطات قوى ترى برخوردارند. براي برقراري ارتباط و حفظ و استمرار يك رابطه پايدار و موثر با ديگران، توجه به ويژگي ها، تمايلات، علايق و انگيزه ها، بازخوردها و نگرش ها، نظام ارزشي حاكم به انديشه و افكار ايشان، انتخاب شرايط و موقعيت مناسب براي برقراري ارتباط آرام، سالم و سازنده ، اتخاذ روش مناسب و موثر در برقراري ارتباط و حفظ رابطه زيبا و خوشايند با ديگران از اصلي ترين عوامل برقراري و استمرار يك ارتباط پويا و سازنده است.وجود چهره اي گشاده و قيافه اي بشاش در برقراري ارتباط نقش بسيار موثري را ايفا مي كند، نشاط شما مطمئناً در طرف مقابل و بالعكس نشاط او در شما موثر است. اميرمومنان فرمود: انسان با ايمان، حزن و اندوهش در قلب و نشاطش در چهره اوست(نهج البلا غه،ح ٣٣٣)…
فن بيان و مهارت گفتگوي مطلوب؛ از عوامل ايجاد كننده روابط ماندگار و پايدار است و هر كس كه در اين هنر از توانمندي بيشتري برخورداراست. كسي كه بهتر سخن مي گويد،ارتباط بهتري نيز برقرار مي نمايد و ازاقتدار بيشتري برخوردار است. سخنان ما بايد متناسب با نياز مخاطب و تازه باشد تا ديگري بدان گوش جان سپرد و همچنين سخن بايد در حد درك و فهم شنونده باشد.توانائى تأثيرگذارى بر احساسات ديگران،به همدلي مى انجامد. از عواملي كه موجب سهولت در دوستي ها مي شود و ارتباط ها را موثر مي سازد، مثبت گرايي است. با داشتن نگاهي منفي نسبت به مخاطب ،امكان تعامل و ارتباط موثر منتفى است.اخلاق‌مداری و دوری از دروغ، تهمت، افترا و قضاوت عجولانه از دیگر ویژگی‌های یک ارتباط برتر است.هنر ارتباطات مى گويد بايد شنونده‌ای صبور و تحلیلگر نیز باشيد. تواضع و آداب دانی، هوش برتر و برخورد با رفتارهای پیش‌بینی شده و نشده و همچنین نگاه عالمانه و مبتنی بر نیازهای روز جامعه و نوع تعامل با رسانه ها در کنار به روز بودن و مطالعه از دیگر ویژگی‌های یک ارتباط خوب است…
مبلغان دين بايد با همگرایی، هم افزایی و معضل شناسی عمومی؛ ابعاد مختلف مشکلات جامعه را شناسایی کرده و در راستای حل این مشکلات با تمامى بازيگران و ذينفعان ارتباط موثر برقرار نمايند.قرآن كريم ضمن دعوت امت به برقراري رابطه اجتماعي، داشتن شكيبايي و در پيش گرفتن تقواي الهي را براي رسيدن به رستگاري و فلاح مورد تأكيد قرار داده است(آل عمران/٢٠٠). فرامين حكومتي وسيره عملي امام علي (ع) نيز مبين و گواه خوبي بر اهميت بخشيدن به مباحث ارتباطات است زيرا امير مومنان در فرمان مشهور خود خطاب به مالك اشتر درباره اهميت به افكار عمومي و ارتباطات مي فرمايند: “تكيه گاه دين ، اجتماع مسلمين و نيروي ذخيره براي دشمنان تنها توده مردم (افكار عمومي ) هستند، پس گوش تو به سوي افكار عمومي و گرايش تو به جانب آنان باشد”(نامه٥٣).تكريم مخاطبان، آگاهي از نظرات ديگران، علم نفوذ در دل ها ، مشاوره با صاحب نظران ، تسهيل كننده يك بستر ارتباطي دوسويه و سالم با مخاطبان است و سيره پيشوايان دين نيز چنين بوده است…
خلاصه اينكه: جذب حداكثري و دفع حداقلى در موضوع ديندارى،از كوچه فن و هنر ارتباطات مى گذرد كه به عنوان مرکز ثقل تبليغ اقشار مختلف مردم از هر صنف و گروهي تلقي مي شود؛ همچنين ارتباط موثر با ديگر گروه ها،ديگر اديان،احزاب و فِرَق ، روشنفكران و اصحاب رسانه و برگزاري همايش ها و هم انديشى ها در موضوعات چالشي با حضور كارشناسان و صاحبان ديدگاه هاي متفاوت براي نزديك كردن آراء به يكديگر و رفع شبهات و پاسخدهى به سوالات از لوازم ارتباط و نتايج مفيد آن به شمار است. ارتباط خوب، خيابان دو طرفه اي است که در آن دو طرف با يکديگر هماهنگي مي يابند و مقاصد و اهداف بر اساس تقارن منافع عمومي و خصوصي پايه ريزي مي شود . ارتباطات شرط لازم دین است؛ گونه هاي مختلف ارتباطات دینی را در سطح جهانی و به صورت تاریخی با تاکید خاص بر اشکال ارتباطات شفاهی و نوشتاری داشته ايم.دعوت اهل كتاب به نقاط اشتراك را در قرآن ديديم و نيز مكاتبه پيامبر با صاحبان اديان و اميران كشورها و گفتگوهاي علمى دانشمندان همچون كتاب المراجعات نمونه هائى از اين موضوع اند…