معاد، زنده شدن و بازگشت انسان پس از مرگ براي حسابرسي اعمال و به دنبال آن پاداش يا جزاست. اين از مهم ترين باورهاي ماست. در قرآن كريم، بعد از توحید و خداشناسى،بيشترين تاكيد به موضوع معاد و اعتقاد به حیات بعد از مرگ، و حسابرسى اعمال بندگان و پاداش و کیفر و اجراى عدالت است.بعضى كارشناسان قرآنى، آيات مرتبط با معاد را حدود١٢٠٠ آيه و بعضى ديگر نزديك يك سوم آيات قرآن گفته اند. كمتر صفحه اي از قرآن است كه يادى از معاد در آن نباشد. اهميت اعتقاد به معاد از آن روست كه ایمان به خدا و عدالت او بدون ایمان به معاد کامل نمى شود؛ علاوه بر آن، ایمان به معاد به زندگى انسان مفهوم مى دهد و زندگى این جهان را از پوچى درمى آورد؛ روح دنياپرستى را تضعيف مى كند؛ انگيزه تهذيب و عمل به تكليف را تقويت مى نمايد؛موجب كم شدن جرم و جنايت و فساد مى شود(زيرا بيم از حسابرسي و كيفر،عاملى بازدارنده است)؛ نگاه به مرگ را از مفهوم فنا و نیستى به دریچه اى به سوى جهان بقا تغییر مى دهد و از همه مهم تر با جلوه عدالت الاهى در قيامت، خدا را از موضع اتهام خارج مى نمايد…
جلوه گرى هاي دنيا و آرزوهاي فراوان، غفلت ها و فراموشي ها، وساوس شيطان ها، سه گانه اى است كه انسان را از ياد معاد، دور مى كند و مشغول دنيا مى سازد و از بازگشت و حسابرسى و جزا ، غافل مى نمايد. دعوت به يادآورى معاد، دعوت به دوري از اين عوامل غفلت زاست. پيامبر خدا(ص) فرمود: “از بین برنده لذت ها را یاد کنید، سؤال شد: آن چیست؟ فرمود: مرگ… مرگ اولین منزل از منازل سرای آخرت، و آخرین مرحله از مراحل ( زندگی) دنیاست”١. اميرمومنان(ع) نيز یاد مرگ را اصلاحگر انسان و تربیت کننده روح بشر می خواند و می فرماید:” هنگام تصمیم بر انجام کارهای زشت ، مرگ را که نابود کننده لذت ها و مکدّرکننده شهوت ها و قاطع آرزوهاست، به یاد آورید”٢. قرآن نيز از زبان مؤمن آل فرعون خطاب قوم خود که سخت فریفته دنیا بودند و همین امر آنها را به انواع ستم ها و بیدادگری ها آلوده ساخته بود، زبان به اندرز گشوده و مى گويد:” ای قوم من! (به این دنیا دل نبندید که) این زندگی دنیا متاع زودگذری است و آخرت سرای همیشگی و ابدی است”٣…
ياد معاد و هشدار فرارسيدن قيامت و حسابرسى به گونه هاي فراوان در آيات قرآن آمده است از جمله:”معبودى جز خداوند نیست و به یقین همه شما را در روز رستاخیز ـ که شکّى در آن نیست ـ جمع مى کند و کیست که از خداوند،راستگوتر باشد؟!”٤؛ “کافران پنداشتند که هرگز برانگیخته نمى شوند، بگو: آرى به پروردگارم سوگند که همه شما (در قیامت) برانگیخته خواهید شد، پس به آنچه عمل مى کردید خبر داده مى شوید و این براى خدا آسان است”٥؛ “کافران گفتند: قیامت هرگز به سراغ ما نخواهد آمد! بگو: آرى به پروردگارم سوگند که به سراغ شما خواهد آمد”٦.حضرت شعیب(ع) در برابر قوم خود که در سنگلاخ شرک و بت پرستی و پرستش مال و ثروت و تقلب و كم فروشى و خلاف آلوده شده بودند، یاد قیامت را گوشزد می نماید و ایشان را از عذاب فراگیر الهی بیم می دهد، تا شاید به خود آیند و از مفاسد اقتصادی خود دست شویند:” ای قوم من! پیمانه و وزن را کم نکنید، من شما را در خیر و خوبی می بینم و از عذاب روز فراگیر بر شما بیمناکم”٧.
کسی که به ياد بياورد تمام اعمالش بی کم و کاست به زودی در دادگاهی مورد بررسی قرار می گیرد که از همه كارهاي او آگاهند و توصیه و رشوه،جايگاهى ندارد و بر مبناي عدالت، پاداش و کیفر می بیند، نه فقط در اصلاح خود می کوشد بلکه در انجام اعمال گوناگونش فوق العاده سخت گیر و موشکاف مى شود. چنین عقیده ای نقش شایانی در پرورش روح انسان دارد و آثار تربیتی شگرفی در زندگی فردی و اجتماعی او به ارمغان می آورد؛ به همين جهت، قرآن هشدار مى دهد و يادآورى مى نمايد كه :” آیا گمان کردید که شما را بیهوده آفریدیم و شما به سوی ما باز نمی گردید؟!٨. در كنار اين هشدارها، پيوستگى دنيا و آخرت را هم گوشزد نموده و تاكيد مى شود كه دنيا ،پايان انسان نيست و او براي جاودانگى آفريده شده نه براي مرگ،تا هشدارى باشد براي برداشتن توشه و زاد در آن سراي جاودانى.اميرمومنان فرمود:”ای مردم، ما و شما برای بقا و پایداری آفریده شده ایم، نه برای فناء و نابودی، و فقط شما از سرایی به سرای دیگر منتقل می شوید!”٩…
