“پس اگر نمي دانيد از آگاهان بپرسيد”(فَاسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)١؛اين دستور دانشجوئى و دانش آموزى از عالمان است براى همه كسانى كه مطالبى را نمى دانند و بايد نزد استاد روند و بياموزند! وقتى قرآن تاكيد مى نمايد كه دانا با نادان و عالم با جاهل برابر …
“بگو: آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر (اين حقيقت)می شوند!”(قل هل یستوی الذین یعلمون والذین لا یعلمون إنّما یتذکر اولوا الالباب)١.هركه از عقل،بهره اى دارد،ارزش علم را مى شناسد و عالم را با غير عالم و دانايان را با نادانان ، يكسان …
“آنان كه امكان ازدواج ندارند، بايد عفيف باشند تا خداوند آنان را از فضل خود بىنياز كند”١؛ عفت، چيست و عفيف،كيست كه قرآن اين گونه همه افراد مجرد و ازدواج نكرده را به آن فرا مى خواند؟: “عفّت” در لغت به معناى “خودداری” است و در اصطلاح به خودداری از …
“بندگان خدای رحمان کسانی‌اند که با تواضع روی زمین راه می‌روند و چون افراد نادان آنها را مورد خطاب قرار دهند، با آنان سخن نرم و مسالمت جویانه گویند”(وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشونَ عَلَی الاَرضِ هَوناً وَ اِذا خاطَبَهُمُ الجاهِلونَ قالُوا سَلاماً١)؛ “تواضع” در لغت به معنای فرونهادن و خویش را کوچک نشان …
“وهرگاه قرآن خوانده شود، گوش فرا دهيد و ساكت باشيد، باشد كه مورد رحمت قرار گيريد”(و اذا قرئ القرآن فاستمعوا له و أنصتوا لعلكم ترحمون١).سكوت، مقدمه شنيدن و تفكر كردن و راه يافتن است.گاهى سكوت يك آيه و نشانه حق مى شود آن چنان كه وقتى زكريا،نشانه اى براى مژده فرزنددار …
“تا بر آنچه از دست شما رفته حسرت نخورید و به آنچه به شما رسیده شادمان مباشید”(لِکیلا تَأسَوا عَلی مَا فَاتَکُمْ ولا تَفرَحوا بِما ءاتکُم١)؛يعنى اگر مالك همه دنيا شويد،مغرور نگرديد و آن را وسيله گناه نكنيد و اگر همه چيزتان را از دست داديد،اندوهگين نباشيد و حسرت نخوريد.اميرمومنان(ع) در تعريف …
“و غذای (خود) را (با آنکه خود به آن نیاز دارند)بخاطر محبت الاهى به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌دهند”١؛ اين آيه در شأن خاندان پيامبر(على و زهرا و حسنين عليهم السلام)نازل شد آن هنگام كه ايثار كرده و غذاى افطارى خود را در راه خدا به محتاجان بخشيدند.ایثار به معنای “دیگران را …
“یکی از آن دو دختر، در حالی که با حالت شرم و حیا گام برمی داشت، باز آمد و گفت: پدرم از تو دعوت می کند تا در عوض سیراب کردن رمه ما، به تو پاداشی دهد”١،اين سخن يكى از دختران شعيب به موسى است وقتى او به كمك آنها رفت و از …
وقتى به شما سلام و تحيّت گفتند، شما با عبارتى نيكوتر پاسخ دهيد(واِذَا حُيّيتُم بِتَحِيَّة فَحَيّوا بِاَحسَنَ مِنها)١ وقتى با موقعيت و رفتارى بي معنى و بيهوده (لغو)روبرو شديد،كريمانه از كنار آن گذر كنيد(و‌اِذا مَرّوا بِاللَّغوِ مَرّوا كِراما)٢؛اين ها، جلوه هائى از ادب است. ادب، جامه اى زيبا و فاخر،بر …
“خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت ها را به صاحبانش بازگردانید!”(إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها)١؛”امين”،به آن انسان درستكار و مورد اعتمادی می‌گویند که دیگران از خیانت نکردن او ایمن باشند٢؛يكى از مصاديق امين بودن،آن است كه وقتى ،چيزى را نزد او امانت مى گزارند، در حفظ و نگهدارى و …
“چه کسی به پیمانش پای بندتر از خداست؟!”(وَ مَنْ أَوْفی بِعَهْدِهِ مِنَ اللّه١)؛وفاي به عهد آن چنان سترگ است كه خداوند در عمل به آن بر همه پيشي مى گيرد و مى فرمايد هيچكس از خدا،پاي بندتر بر وفاي به عهد نيست.آرى، خداوند هرگز پيمان شكنى نمى كند:(فَلَنْ یُخْلِفَ اللّهُ …
“خداوند،مهر ورزى را بر خويشتن،حتمى كرده است”(كتب على نفسه الرحمة١) و فرموده مهربانى من همه جهان را در بر گرفته است(و رحمتى وسعت كلّشيئٍ٢)؛هر سوره قرآن،با نام رحمان و رحيم آغاز مى شود و خداوند چهار بار خود را در قرآن ارحم الراحمين(مهربان ترين مهربانان) خوانده و دوست دارد مردم نيز با …
“فرشتگان در آستانه بهشت به استقبال صابران می آیند و به آنها می گویند:سلام بر شما به خاطر صبر و استقامت تان، که سرانجام چه نیکو منزلگاهی یافتید”(سَلامٌ عَلَیکمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ١)؛ “آنگاه صابران پاداش بي شمار خود را دريافت مى كنند”(إِنَّما یوَفَّی الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسابٍ٢).صابران كيانند …
اين دستور خدا به مومنان است:”اى کسانى که ایمان آورده اید! تقواى الاهى پيشه كنيد و همراه صادقان باشيد”(یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین١).ويژگى صدق،آن چنان سترگ است كه خداوند،پيامبرانش را به اين صفت مى ستايد:”در کتاب،ادريس یاد کن ،همانا او صدیق و پیامبر بود٢”؛نيز “در کتاب، ابراهيم را یاد کن …
بنيادى ترين معيارى كه قرآن براى تنظيم روابط افراد با يكديگر توصيه مى نمايد،عدل و احسان است:”خداوند (انسان ها را) به عدل و احسان دستور مى دهد”( انّ اللّه یأمر بالعدل و الاحسان١).سوال مى شود: چرا فقط عدل گفته نشده و احسان نيز به آن اضافه شده است؟ پاسخ مى تواند اين …
اگر بخواهى اخلاق الاهى را در يك كلمه خلاصه كنى،بايد بگوئى ريشه و بنيان اين اخلاق،خدا انديشى است،تقوى است ؛پروا پيشگى است ؛ زيرا اگر در هر انديشه و عملى ،خدا را در نظر داشته باشى،گونه اى ديگرى خواهى بود و گونه ديگرى عمل خواهى كرد و بدينگونه رستگار خواهى …
آيا اگر كسى واجد والا منشى و نيك سيرتى آن هم در مقياسى بزرگ نمى بود،مى توانست چنين تحول عظيمى را در جهان به وجود آورده و آئينش پانزده قرن ادامه يافته و اكنون نزديك دو ميليارد پيرو داشته باشد؟! بيهوده نيست كه خدايش، او را اين گونه مى ستايد:” …
اهل بيت،همان خانواده است كه در قرآن در چند مورد به كار رفته است:نخست، در داستان حضرت موسى(ع) است؛خواهر موسى ، به فرعونيان كه دنبال دايه اى براى موسى كه او را از آب گرفته بودند، مى گشتند، گفت :”آيا مايليد كه من شما را به اهل بيتى (خانوادهاى) راهنمائى …
پيوند و ازدواج،امرى ستوده و توصيه شده است و جدايي و طلاق امرى مكروه و از روى ناگزيرى است؛اما به هرحال اگر شرايطى پيش آيد كه جز طلاق راهى نباشد بايد اصول تعيين شده،حق و حقوق بانوان به طور كامل از سوى شوهران ادا شود.قرآن كريم،مى فرمايد:اگر طلاق در شرايطى …
“پروا داشته باشيد از خدائى كه به نام او از یکدیگر در خواست می‌کنید و از قطع خویشاوندی ها پروا کنید که خدا مراقب شما است”(وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیکمْ رَقِیبًا١). خداوند با تاكيد فراوان از مومنان مى خواهد كه پيوند خود را با …
” خدايا! من و برادرم را بيامرز و ما را در رحمت خويش داخل كن و تو مهربان ترين مهربانانى١…”؛ اين دعاى موسى در حق برادرش هارون است كه همراه و خليفه و جانشينش در امر نبوت بود٢.برادر،عضوى از اعضاى خانواده است از پدر يا مادر مشترك ، كه پیشینه اين رابطه نَسَبی …
“در اين هنگام، زكريّا پروردگارش را خواند و گفت: پروردگارا! از جانب خود نسلى پاك و پسنديده (ذرية طيبة) به من عطا كن ، همانا تو شنونده دعائى١”. او وقتى آن همه كرامت و مائده آسمانى را نزد مريم ديد،آرزوى خود را در قالب دعا اين گونه بيان كرد و خداوند نيز …
پدر، كسى است كه خون او در رگ هاى شما جارى است؛كسى كه شما از او به جود آمده ايد و تولد يافته ايد(والد)؛ پدر در جایگاهی نشسته است که خداوند به او سوگند می‌خورد و می فرماید:” سوگند به پدر، و فرزندى كه پديد آورد”(وَ والدٍ وَ ما وَلَد١).خداوند در قرآن از مردم …
“خداوند مرا نسبت به مادرم ، نیکوکار قرار داده نه ستمگر و شقى” ؛ اين سخن پيامبر خدا عيسى عليه السلام است كه خداوند از قول او نقل مى نمايد(و بَرّاً بوالدتى و لم يجعلنى جبّاراً شقيّاً١).در قرآن مجید و روایات، بر احسان و نیکی کردن به مادر تاکید بیشتری …
“با آنان به طور شایسته رفتار کنید…١”؛ اين آموزه قرآنى براى رفتار با همسران است. وقتى خانواده از پيوند دو مومن شكل گرفت، آن دو بايد سبك زندگى خود را نيز همانند اصل ازدواج، بر اساس آموزه هاى وحى و سنت پيامبر و امامان، تنظيم نمايند.حتى اگر در شرايطى،ناخشنودى و كراهتى …
“از نشانه های خداوند این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان بیارامید و میان شما و همسران تان، دوستى و مهربانى نهاد؛همانا در این کار برای مردمی که بیاندیشند نشانه ها و عبرت هاست١”. پيامبر اكرم(ص) فرمود: در اسلام هیچ بنائی نزد خداوند ، …
خانواده،بنائى مقدس است؛ خداوند بزرگ از آغاز خلقت با آفرينش آدم و حوا آن را بنيان نهاده است؛زيربناي يك خانواده، يك زوج(زن و مرد) است:”و ما شما را زوج ها آفريديم و قرار داديم(و خلقناکم ازواجا/و جعلكم ازواجا١). زوج و زوجيت به معناي جفت داشتن است كه با هم تشكيل …
“بسیاری از آنان را می بینی که در گناه و تعدّی و خوردن مال حرام، شتاب می کنند. چه زشت است کاری که آنجام می دادند!١”اين گزارش قرآن از “سُحت” و حرام خوارى يهود است و بعد می فرماید: «چرا دانشمندان نصارا و یهود، آنها را از سخنان گناه آمیز و خوردن مال …
يك اجتماع چند مليونى براى يك عمل عبادى در يك نقطه زمين گردهم مى آيند و علاوه بر عبادت و نزديكى به معبود، منافع اجتماعى و مالى و فرهنگى نيز نصيب شان مى شود:”در میان مردم آهنگ حج را صلا ده تا پیاده یا سواره، بر شتران لاغر(رهوار) از سرزمین …
ميوه ها اگر خوب و رسيده هم باشند در معرض آفت ها هستند كه به آنها آسيب مى رسانند و بى فايده مى سازند و فاسدشان مى كنند.براى مثال،منت گذاشتن و آزار رساندن و رياكارى و انكار خدا و معاد،آفات ميوه خوب صدقات و بخشش هاى مالى هستند:”اى كسانى …
امروزه از نيكوكارى و احسان به “مسئوليت اجتماعى” تعبير مى شود، يعنى هركس در برابر جامعه اى كه در آن باليده و رشد كرده ، مسئوليت دارد و بايد براى رفع مشكلات و ارتقاى آن ، به احسان و نيكوكارى بپردازد.در قرآن كريم به احسان و نیکوکاری و انفاق در بیش از …
در قرآن کریم، جهاد با اموال و جان ها در برابر تجاوزگران و پيكارگران با اهالى قبله، بارها تکرار شده است: “کسانی که با اموال و جان هایشان در راه خدا جهاد می کنند،آنان صادقان و راستگويان اند١”. و نيز :”بگو: اگر پدران تان و فرزندان تان و برادران تان …
شرط درستى تجارت را قرآن ،اجتناب از معاملات باطل وعدم تصرف ناروا در اموال مردم و داد و ستدى مبتنى بر رضايت طرفين، معين فرموده:”اى كسانى كه ايمان آورده ايد،در اموالى كه بين شما دست به دست مى گردد،به ناروا تصرف نكنيد مگر از طريق تجارتى مبتنى بر رضايت طرفين١” …
سهمى از اموال مردم متعلق به دين است كه بايد بپردازند تا صرف نيازمندى هاى دين و چالش هاى مالى جامعه شود:اى پيامبر! “از اموال آنان صدقه ای بگیر تا به وسیله آن، پاک و پاکیزه شان سازی و برایشان دعا کن، زیرا دعای تو برای آنان آرامشی است و …
خداوند در قرآن،خود را آموزگار انسان معرفى نموده و فرموده است :”ما به انسان آنچه را كه نمى دانسته است ،آموختيم(عَلّم الانسانّ ما لم يعلم١). در موضوع صنعت نيز همين تعبير را به كار برده و فرموده “ما به حضرت داوود(ع)، صنعت زره سازى را به خاطر شما انسان ها،آموزش داديم(وَ عَلَّمْناهُ …
خداوند متعال، تجارت و خريد و فروش را حلال قرار داده١ اما براى فرايندهاى مالى،٨ مقرراتى وضع نموده است. بعضى از اين مقررات عبارتند از:حرام بودن ربا٢؛حرمت خوردن اموال يكديگر از طريق نامشروع و بدون رضايت٣؛ ثبت كتبى قراردادهاى تجارى و پرداخت وام با وجود دو شاهد (مگر در معاملات نقدى …
اوست كسى كه دريا را مسخّر شما كرد…١”؛اگرچهسراسر جهان آفرينش ، شگفت انگيز و نشانه قدرت و حكمت آفريدگار است، اما برخى پديده ها شگفت انگيزترند.پيامبر خدا(ص)فرمود:”اى آنكه دلائل [وجود] او در هر چيزى هست! اى آنكه شگفتى هايش در درياهاست”(يا مَن فى كُلِّ شَى ءٍ دَلائِلُهُ ؛يا مَن فِى البِحارِ عَجائِبُهُ!)٢؛شگفتى هائى …
خداوند در آیات متعددی انسان‌ها را به تدبر در خلقت حیوانات فرا خوانده و آنها را از نشانه های قدرت، حکمت و رحمت خود شمرده است١.در قرآن از حیوانات متعددی نام برده شده و آنها را در گروه های حیوانات اهلی، وحشی، پرندگان، آبزیان و حشرات دسته‌بندی کرده است:”خداوند هر …
“اگر كسى با داشتن آب و خاك(زمين)، بازهم فقير باشد،خداوند متعال او را از رحمت خويش دور مى سازد!”١ اين سخن اميرمومنان(ع) است در مورد كسانى كه با وجود منابع كشاورزى،همت نمى كنند و اقتصاد خود را سامان نمى بخشند:”اوست خدايي كه از آسمان باران فرو فرستاد تا هر گياه …
نخستين عامل در اقتصاد،كار است؛ کار ، سرمايه انسان هاست و شامل هرگونه حركت و تلاش اقتصادى،عبادى يا فرهنگى آنها مى شود و نتيجه دارد و اين نتيجه ج را خود خواهند ديد(لّيْسَ لِلْانسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى١).اگر اين تلاش،اقتصادى باشد،ثمره اش تأمين معيشت و برخوردارى …
رابطه انسان و طبيعت را قرآن كريم ، خيلى زيبا مطرح مى نمايد: انسان خود عضوى از طبيعت است روييده بر پيكره خاك١ ؛نبايد با طبيعت بستيزد و بعد از بارورى و اصلاحش،آن را به فساد و خرابى بكشاند:”و در زمين پس از اصلاح آن ، فساد نكنيد”٢.بلكه بايد حق …
كسى كه قبل از بلوغ،از نعمت وجود پدر محروم شده ، يتيم است.يتيم به لحاظ اين محروميت و خلأ عاطفى،نيازمند هرگونه رسيدگى و محبت است. قرآن به احسان١، انفاق٢، اطعام٣ بویژه اطعام یتیمان خویشاوند٤ و نیز رسیدگی و اصلاح امور یتیمان سفارش بسيارکرده است٥. همچنین از عدم اکرام و احترام …
شهروند،كسى است كه در يك جامعه زندگى مى كند و داراى حقوق مدنى و تكليفى نسبت به آن جامعه است.هم بايد حقوق او توسط دولت و مردم رعايت شود و هم خود او تكاليف و مسئوليت هائى در رابطه با ديگر شهروندان و جامعه دارد كه بايد انجام دهد.نخستین …
حقى كه همسايه ها در احسان به يكديگر دارند،حق بزرگى است.خداوند در قرآن مى فرمايد:”و به همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن”(وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ١).اين نزديكى و دورى،از نظر مكانى است بطورى كه از نظر عرف همسايه محسوب شوند.همسایه، نزدیک ترین کسی است که تو برای …
خويشاوندان، حقى بر تو دارند كه بايد ادا كنى؛اين صريح فرمان خداست:”حق نزدیکان را بپرداز١”؛”و اگر به هنگام تقسیم (ارث)، خویشاوندان (و طبقه‌ای که ارث نمی‌برند) و یتیمان و مستمندان، حضور داشته باشند، چیزی از آن اموال را به آنها بدهید! و با آنان به طور شایسته سخن بگویید٢”؛ و …
