ما مسافرانی هستیم که از گذرگاه عمر، تنها یک بار عبور می کنیم و چون قبلاً تجربه ای از زندگی نداشته ایم، معمولاً در بعضى اوقات دچار پشیمانی و حسرت می شویم. من نيز وقتى به گذشته خود نگاه مى كنم، حسرت هايي دارم:چرا از جوانى، آن طور كه بايد و شايد، استفاده نكردم؟ چرا قدر خوبي هاى والدين و اساتيد و ذوى الحقوق را چنانكه شايسته مقام شان باشد، ندانستم و در اداى حقوق آنها، كوتاهى كردم…؟ حسرت، یکی از حالات نفس است که به معناى دریغ، افسوس، تأسف و غصه خوردن از چیزی است که از دست رفته است.در قرآن از واژه هایی چون «حسرة»، «ویل»، «یالیت»، «یالیتنی»، «يا ویلتیٰ» و مانند آن برای بیان این مفهوم استفاده شده است.انسان وقتى به پايان عمر نزديك مى شود، انبوه اين حسرت ها به سراغش مى آيد زيرا مى بيند كه فرصت هايش تمام شده و موقعيت ها از دست رفته است و چيزهايي را از دست داده كه ديگر نمى تواند به دست آورد، لذا به حسرت دچار مى شود.
فهرستى از اين حسرت ها:ای کاش اهمیت کمتری به تفکرات و تصورات مردم در مورد خویش، داده بودم؛ ای کاش موفقیت های بیشتری را به دست آورده بودم؛ای کاش احساسات خویش را به صورتی مستقیم بروز داده بودم؛ اى کاش بیشتر از حق خود دفاع نموده بودم. ای کاش شور و شوق زندگی خود را از دست نداده بودم.ای کاش با فلانى بحث و مشاجره ننموده بودم؛ ای کاش روي تربيت فرزندانم بيشتر كار مى كردم؛ای کاش از لحظه های زندگی، لذت بیشتر و بهره بردارى افزونتری برده بودم؛ای کاش زمان کمتری را برای امور دنيوى صرف نموده بودم. ای کاش كمتر كار مى كردم و اوقاتى را به سفر و سیاحت پرداخته بودم؛ای کاش به جای سخنان دیگران، بر حس درونی خود اعتماد نموده بودم؛ ای کاش بهتر از سلامتى خود مراقبت نموده بودم؛ای کاش زمان بیشتری برای زندگی داشتم؛ ای کاش کمتر براى چيزهاى كم ارزش غصه خورده بودم؛. ای کاش از حقداران، تقدير مى كردم.ای کاش زمان بیشتری را با خانواده خویش صرف نموده بودم؛ای کاش خدمات بيشترى به مردم و جامعه كرده بودم…
وقتی ما می‌توانستیم در موقعیت پیشین کاری را انجام دهیم که انجام ندادیم یا کاری را می‌بایست ترک می‌کردیم که ترک نکردیم،افسوس و حسرت به سراغ ما می‌آید و انگشت حسرت به دندان می گزیم و امروز باید حسرت دیروز را بخوریم. اما: پشیمانی و افسوس دیگر سودی ندارد زیرا دیگر گذشته برگشت ناپذیر است؛ بايد در فرصت باقيمانده فکری به حال خود كنيم.اينكه به ما دستور داده اند كه هر شب “محاسبة النفس” و “خودحسابرسى” داشته باشيم و رفتار روزانه خويش را به محك نقد گزاريم، براي همين است كه فوراً به جبران بپردازيم.اگر آن روز كارهاى خوبي انجام داده ايم، خدا را براي آن توفيقات، سپاس گوئيم و اگر خطاها و لغزش هايي داشته ايم،نخست توبه كنيم و دوم به دنبال جبرانش در روز بعد برآئيم. اين حسابرسى روزانه يا هفتگى كمك مى كند كه فرصت هاى جبران را ازدست ندهيم و نگذاريم حسرت ها براي زمان مرگ-كه ديگر فرصتى براي جبران نيست، متراكم شود.يك روش عملى، يادداشت هاى روزانه در سررسيدهاست تا فراموش نكنيم زيرا شيطان يا انسان را به فراموشي مى كشاند يا به تسويف مى اندازد يعنى مى گويد حالا فرصت هست و بعدا توبه يا جبران خواهى كرد!
من قصد ندارم حسرت هايم را به روز قيامت بكشانم! قرآن گزارش مى كند كه ظالمان در قیامت دست های خود را گاز می‌گیرند که چرا از پیامبر(ص) پیروی نکردند؟ چرا فلانى را دوست خود انتخاب ننمودند؟ و مى گويند:اى كاش با پيامبر، راهى بر گرفته بوديم…چون دوزخ از فاصله‌ای دور، آنان را ببیند، خشم و خروشی از آن می‌شنوند؛ و چون آنان را در تنگنایی از آن به زنجیر کشیده بیندازند، آنجاست که هلاك خود را می‌خواهند؛(به آنها گفته مى شود)امروز یک بار هلاک خود را مخواهید و بسیار هلاک خود را بخواهید!١.سپس راه چاره را نشان مى دهد:”پیش از آنکه به طور ناگهانی و در حالی که حدس نمی زنید شما را عذاب در رسد، نیکوترین چیزی را که از جانب پروردگارتان به سوی شما نازل آمده است پیروی کنید. تا آنکه مبادا کسی بگوید:”دریغا بر آنچه در حضور خدا کوتاهی ورزیدم؛ بی‌تردید من از ریشخندکنندگان بودم”٢.امام صادق(ع) درباره آیه «ویریهم الله اعمالهم حسرات»٣ فرمود: آیه در مورد کسی است که در زمان حیات خود، به جمع اموال و ثروت‌اندوزی پرداخته و به محرومان کمک نکرده است؛ پس از مرگ او اگر وارثان در راه خیر و مسیر الهی صرف کنند، تلاش از صاحب مال ولی پاداش برای وارث است و اگر در راه گناه صرف کنند، باز او با بجا گذاردن این اموال در دست وارث، گناهکار را یاری کرده- در گناهش نیز شریک است- و سبب ندامت و حسرتش شود٤…