كارمندان ، هماره از اينكه گزارشى از خطاهاى آنها به كارفرمايان و مديران شان داده شود، انديشناك و مضطرب مى شوند؛هيچكس دوست نمى دارد، گناهان و خطاهاى او به ويژه آنها كه مستوجب جزا و تنبيهى باشد، در معرض ديد افراد به خصوص بزرگان و اولياي امور قرار گيرد؛ از همين روست كه در متون دينى بابى است به نام عرضه و ارائه و گزارش اعمال انسان ها به خدا و پيامبر و امامان؛ تا هشدارى باشد براى افراد از اين بابت كه بدانند رفتارشان در معرض ديد خدا و اولياي اوست و اين گزارش ها مى تواند به خسران ابدى آنها بيانجامد؛ لذا دقت كنند كارى كه موجب ناخشنودى آنها شود، مرتكب نشوند. آيه قرآن كه به اين امر، اشاره مى كند، چنين است: ” بگو: (هر گونه كه مى‌خواهيد و مى‌توانيد) عمل كنيد، زيرا خداوند و پيامبرش و مؤمنان كار شما را مى‌نگرند و بزودى به سوى داناى غيب و آشكار بازگردانده مى‌شويد، پس شما را به آنچه انجام مى‌داديد، آگاه خواهد كرد”‘١.
در روايات،مقصود از مومنان در اين آيه را امامان گفته اند كه خداوند آنان را از اعمال ما آگاه مى‌سازد٢. عبدالله بن ابان زیّات گوید: به حضرت رضا(ع)عرض کردم که براى من و خاندانم دعایى بکنید. حضرت فرمودند:” مگر من دعا نمى کنم ! به خدا سوگند اعمال شما در هر روز و شبى بر من عرضه مى شود، لذا در هر مورد که مناسب باشد دعا مى کنم”. عبدالله گوید: از این حرف امام تعجب کردم. امام وقتى متوجه تعجب من شدند، فرمودند: “آیا کتاب خداوند را نمى خوانى، آن جا که مى فرماید(وقل اعملوا فسیرى الله عَملکم ورسوله والمؤمِنون)؟٣. همچنين نقل شده که روزى امام صادق(ع)خطاب به مردى که در مجلس آن حضرت حضور داشتند، فرمودند: چرا رسول خد(ص) را از خود مى رنجانید؟ شخصى از حضرت سؤال کرد: اى فرزند رسول خدا، ما چگونه رسول خدا را ناراحت مى کنیم؟ حضرت فرمودند: مگر نمى دانى که اعمال شما بر رسول خدا، عرضه مى شود، پس اگر معصیتى در اعمال شما مشاهده نماید، باعث ناراحتى خاطر او خواهد شد؟ پس با اعمال بدتان پیامبر اکرم را ناراحت نکنید، بلکه سعى کنید با اعمال خوبتان او را مسرور سازید”٤.
از امام مهدى(ع)روایت شده که اعمال امت در هر دوشنبه و پنج شنبه بر پیامبر(ص)عرضه مى شود و به آن آگاه مى گردند.همچنین بر ائمه علیهم السلام عرضه مى شود و به آن علم پیدا مى کنند٥. روايات عرضه اعمال بر پيامبر و امامان ، به اندازه اى است كه مرحوم شيخ كلينى(قدس سره) در كتاب شريف كافى در جلد نخست، بابى را به همين نام به آن اختصاص داده است و روايات مربوط به آن را نقل نموده است. همچنين ديگر متون روائي نيز اين روايات را قبل و پس از ايشان نقل كرده اند. در اين ميان اين روايت ، از روايات شگفت است: ابراهيم بن مهزم گويد: شبى با مادرم تند سخن گفتم و بر او خشمگين شدم؛ صبح كه به محضر امام صادق(ع) رسيدم، پيش از آنكه سخن بگويم، امام فرمود: اى ابامهزم، چه شده كه با مادرت خشمگينانه سخن گفتى؟ آيا نمى دانى كه در بدن او خانه داشتى و در دامن او آرميدى و از سينه او نوشيدى؟! عرض كردم:آرى ؛ حضرت فرمود: “با او با تندى و غلظت، سخن مگوى”!٦ اين روايت ضمن آنكه احاطه امام را بر يك واقعه خصوصى زندگى يك فرد را مى رساند، سند زيبائي بر مكانت مادر و ادب گفتگو با اوست و رعايت مقامش را گوشزد مى نمايد.
روايت جالب ديگرى در همين زمينه از مزارم نقل شده كه گويد در شهر بانويي را ديدم و محو او شدم و از زيبائيش به شگفت آمدم؛ صبح هنگام كه خدمت امام رضا(ع) رسيدم، آن حضرت به من فرمودند:” اى مزارم، از شيعيان ما نيست كسى كه در خلوت، مراعات دل خويش را ننمايد…”٧ و بدين ترتيب هم اطلاع خويش را حتى از اخبار خصوصى حتى قلبى افراد نشان دادند و هم او را نصيحت فرمودند. در روايتى ديگر امام رضا(ع) به تشييع جنازه اى حضور پيدا كرده و صاحب جنازه را به بهشت بشارت دادند.موسى بن سيار عرض كرد:آيا اين مرد را مى شناختيد؟ حضرت فرمود: آيا نمى دانى كه اعمال شيعيان ما هر صبح و شام بر ما عرضه مى شود، اگر در آنها تقصيرى باشد از خداوند براي آن فرد عفو مى طلبيم و اگر عالى باشد شكر خدا را به جا مى آوريم؟”٨. بنابر اين كسى كه به عرضه اعمال خود به امام باورمند باشد، حالت مراقبه و حيا در او بيشتر مى شود و خود موجب تهذيب بيشتر او مى گردد…
————–
١. توبه/١٠٥: قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ . ٢.تفسير كنزالدقايق، ذيل آيه فوق. ٣.الكافي٢١٩/١حديث٤. ٤.همان، حديث٣. ٥.نجم ثاقب، باب١١. ٦.بصائرالدرجات/٢٦٣. ٧. همان/٢٦٧. ٨.بحارالانوارج٤٩،ص٩٩.