بعد از افول خلافت عباسي،خلافت عثمانى شكل گرفت و شش قرن دوام آورد.عثمانیان از ترکان آسیای‌میانه بودند که از شمال به سیبری و سرزمین یخبندان و از مشرق به دریا منتهی می‌شد.”ارطغرل” پدر عثمان “مؤسس حکومت عثمانی” در زمان حمله مغول، با خاندان و قبیله خود که حدود ۴۰۰ نفر بودند، در حال فرار بوده که در راه با صحنه جنگ گروهی از مسلمانان سلجوقی با مسیحیان مواجه شد. با افراد اندکی که داشت به نصرت و یاری لشکر مسلمانان شتافت و آنها را از شکست حتمی نجات داد؛سلطان سلجوقی به خاطر این کار ارطغرل، سرزمین‌های غربی اناتولی را در اختیار وی گذاشت. بعد از ارطغرل فرزندش عثمان رهبرى قوم را در دست گرفت و به این صورت سلسله خلافت عثمانی قدم به عرصه سیاسی گذاشت.عثمان در سال ٧٢٧ق دولتى قوى و منظم برجاي گذاشت. اما بزرگ ترين پيروزي عثمانيان،سقوط پايتخت امپراطورى بيزانس و فتح قسطنطنيه(استامبول) به دست سلطان محمد فاتح(۸۶۶ ـ ۸۲۴)بود كه سرنوشت اروپا و خاورمیانه را دگرگون ساخت. او پس از ورود به شهر بلافاصله به کلیسای ایاصوفیه رفت و رو به قبله، نماز خواند …
ترکان پس از سقوط قسطنطنیه خود را برای تصرف سراسر بالکان و تبدیل دریای سیاه به دریاچه ترک و نیز یورش به اروپای مرکزی، اوکراین، قفقاز، عربستان، و شمال آفریقا آماده ساختند و صربستان و شهر يونانى نشين تربيزون را به تصرف خود درآوردند.در زمان مرگ سلطان محمد فاتح حیطه قلمرو حکومت عثمانی به حدود ۲ میلیون کیلومتر مربع می‌رسید. جانشینان سلطان محمد فاتح، سرزمین‌هاى مصر، عراق، الجزایر، سوریه و مجارستان را تا نیمه اول قرن شانزدهم ميلادى به امپراتوری خود افزودند. امپراتوران عثمانی پس از غلبه بر سرزمین‌های اسلامی، خود را خلیفه مسلمین نامیدند.در زمان سلطان سلیمان هشتمین و قدرتمندترین پادشاه عثمانی، قلمرو امپراتورى به بالاترین حد خود رسید و مرزهای آن از شمال تا قفقاز، از جنوب تا کرانه‌های جنوبی عربستان و از غرب تا مرزهای مراکش و از شرق تا مرزهای ایران، وسعت یافت و کشورهای فعلی ترکیه، سوریه، عراق، اردن، لبنان، فلسطین، مصر، کناره دریای مدیترانه در آفریقای شمالی، بخش اعظم بالکان و ده‌ها منطقه کوچک و بزرگ دیگر را شامل مى شد.
خلافت سنی عثمانی خود را میراث خوار خلافت صدر اسلام بالاخص شیخین دانسته و بالطبع با اندیشه سیاسی شیعه و نظام امامت تضاد داشتند؛ و از طرفی،تعصب غیرمنطقی رهبران سیاسی و مذهبی و امیال و هوس‌های نفسانی عالمان سنی که خود را پاسداران نظام فکری و دینی جامعه اهل سنت می‌دانستند به آنها اجازه نمی‌داد تا دست از ریاست حوزه عثمانی کشیده و به منطق و تفکر و مکتب اهل بیت،روى خوش نشان دهند.از این رو، در آغاز پیدایش دولت شیعی صفوی، نظام خلافت عثمانى به جای درک واقعیت ها و رویکرد مثبت با این نظام نوین سیاسی و ایجاد همدلی و برادری با آنان در برابر کشورهای معاند غربی و دشمنان مشترک شان، تمام همت شان را صرف نمودند تا تفکر شیعی را از بین ببرند و با مسکوت گذاشتن اهداف اروپایی خود، رو به مرزهای ایران آورده و مناطق وسیع آذربایجان و غرب ایران را به اشغال خود درآوردند. آنها پیش از جنگ چالدران با تعصب خاصی در خاک آناتولی دست به نسل کشی شیعیان زدند و چهل هزار نفر یا خانوار از آنان را به قتل رساندند. آنها در این برخورد کینه توزانه که غالبا با حمایت علما و با اخذ تجویز از آنان صورت می‌گرفت، در اضمحلال دولت شیعی صفوی از ازبکان سنی در شرق ایران مدد می‌گرفتند.
از دیدگاه نظری، حکومت و خلافت عثمانیان از شرایط مشروعیت خلافت برخوردار نبود و هیچگاه پایگاه معنوی درخور توجهی پيدا نكرد. غیرعرب و غیرقریشی بودن این خلفا و عدم انتساب شان به خاندان پیامبر، بی‌شک در بروز این وضع سهم بسیاری داشت. نه ایرانی ها، نه عرب ها، نه افغان‌ها، نه مسلمانان افریقا، خلیفه قسطنطنیه را به رسمیت نشناختند. مساله یک خلیفه واحد، که قدرت و نظارت عالیه بر همه امت مسلمان اعمال کند، هرگز بر قامت تركان عثمانى راست نمى آمد.نسل كشي شيعيان و ارامنه و آشوريان و يونانيان که منجر به مرگ میلیون‌ها نفر شد و تبعيض و بي عدالتى و چپاول اموال و فساد دربارى و ميگسارى و زن بارگى و ايجاد حرمسرا با زنانى از مليت هاي گوناگون و برادركشي همچون سلیم دوم كه میگسار بود و فرزند او مراد سوم كه پنج تن از برادرانش را خفه کرد و بیست سال از عمر خویش را در حرمسرا سپری نمود و سلطان محمد سوم كه نوزده تن از برادرانش را از بین برد و ضعف هاي ديگر و نقشه هاي انگليس براي تجزيه كشورهاى اسلامى،سرانجام شیرازه خلافت عثمانی را از هم گسیخت و همه مناطق تحت سلطه به استقلال رسيدند و در نهايت مركز خلافت مجبور به پيوستن به نيروهاي محور در جنگ جهانى اول شد كه نتيجه آن سقوط سلطنت و سپس خلافت عثمانى بود…
———————
نك:پروند، شادان، و سبحانی، زهرا، زمینه شناخت جامعه و فرهنگ ترکیه؛سینیج، وین وو، تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمه سهیل آذری؛ امامی، محمدتقی، جزوه آموزشی تاریخ امپراتوری عثمانی؛لوئیس، برنارد، استانبول و تمدن امپراتوری عثمانی، ترجمه ماه ملک بهار؛عنایت، حمید، اندیشه‌های سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی.