هيچكس بهتر از خداوند شيطان را نمى شناسد و نمى تواند به خوبي او، شيطان را به انسان معرفى نمايد! پروردگار مهربان كه ما را بسيار دوست مى دارد،اين گونه شيطان را معرفى مى نمايد:”اى انسان ها، شيطان، دشمن آشكار شماست”١؛ “او دشمن شماست، او را دشمن خود قرار دهيد”٢؛” او بين مردم فتنه انگيزي مى كند”٣؛ “او قصد اندوهگين كردن مومنان را دارد”٤؛ [مراقب باشيد]،شيطان شما را از راه خدا باز ندارد”٥؛” از گام هاي شيطان پيروي نكنيد(آنجا كه شيطان گام زده ،نرويد و قدم جاي قدم او نگذاريد”٦؛ “شيطان را عبادت نكنيد، او دشمنى آشكار براي شماست”٧. خود شيطان هم به اغواگري خود افتخار كرده و براي اغواگرى انسانها، سوگند هم خورده است:”شيطان گفت:به عزّت تو سوگند كه همه انسانها را گمراه خواهم نمود”٨؛ لذا او را دشمن قسم خورده انسانها ناميده اند و اصطلاح دشمن قسم خورده از شيطان نشأت گرفته است.اين همه تاكيد و هشدار از سوي خداوند مبنى بر دشمنى آشكار شيطان نسبت به انسان ها،مى طلبد كه بسيار مواظب باشيم تيرهاي وسوسه هاى او به ما اصابت ننمايد…
دشمنى او با انسان، از همان نخستین روز آفرینش آدم(ع) شروع شد؛ هنگامى که بر اثر عدم تسلیم در برابر فرمان خدا در مورد سجده بر آدم، مطرود درگاه پروردگار گردید و سوگند یاد کرد که براى همیشه کمر دشمنى نسبت به آدم و فرزندانش خواهد بست و حتى براى این کار تقاضاى مهلت و طول عمر از خدا نمود.او بر سر گفته خود ایستاده، و کوچکترین فرصت را براى اعمال دشمنى و وارد کردن ضربه بر شما، غنیمت مى شمرد. آیا عقل اجازه مى دهد که شما او را به دشمنى نپذیرید و یک لحظه از او غافل بمانید؟! تا چه رسد به این که: بخواهید از گام هاى او پیروى کنید، یا این که او را به عنوان رفیق شفیق و دوست ناصح خود بپذيريد: “آیا او و فرزندانش را به جاى من(خدا)، اولیاى خود انتخاب مى کنید، در حالى که دشمن سر سخت شما هستند؟!”٩. ضمناً او دشمنى است که از هر طرف به شما هجوم مى کند، چنان که خودش مى گوید:”من از هر سو به سراغ فرزندان آدم مى روم، از پیش رو، از پشت سر، از سمت راست و از سمت چپ”١٠؛ به ويژه كه او در کمینگاهى است که انسان را مى بیند اما انسان او را نمى بیند١١.البته این مانع از قدرت شما بر دفاع از خویشتن در برابر وسوسه هاى او نیست.
شيطان براي خود حزب دارد و كسانى را دائماً به حزب خويش فرامى خواند و مى افزايد تا اينكه همراه با افراد بيشترى در آتش سوزان دوزخ قرار گيرند١٢. اما سلطه او تنها بر کسانى است که ولایت او را پذیرفته اند١٣ و اينان چنان شیطان برشان ، چیره شده که خدا را از یاد آنها برده است. آنان حزب شیطانند، و حزب شیطان زیانکاران واقعى هستند١٤. اما بندگان مخلص در پناه خداوند متعال قرار دارند و بی تردید شيطان بر بندگان- مخلص- من هیچ تسلطی نخواهی داشت زیرا همین کافیست که پرودگارت حافظ و پشتیبان آنها است١٥؛ و همچنین بر كسانى كه برخدا توكل مى كنند هم سلطه اي نخواهد داشت١٦.بنابراين یکی دیگر بهترين ابزار براي مقابله با مکر و حیله شيطان و ناکام گذاشتن او در نیل به اهداف فاسدش ،استعاذه و پناه جستن به خداوند متعال از گزند شیطان رانده شده است زیرا خداوند می فرماید: “و اگر وسوسه ای از جانب شیطان متوجه شما گردید به الله پناه ببر؛ بی تردید او بسیار شنوا و داناست”١٧.استعاذه یا گفتن ” أعوذ بالله من الشيطان الرجيم” به معنای متوسل شدن به الله و پناه جستن به او از گزند اين موجود شرور است…
ما نوعاً از شيطان و حيله هاي او غافل مى شويم لذا در دام او گرفتار مى گرديم.تمام هنر شيطان در اين است كه طورى وارد برنامه ها و افعال ما بشود كه ديده نشود و ما بپنداريم حواسمان جمع است و شيطانى دركار نيست! بعضى از انسانها چنان از شيطان و نقشه هاي او غافلند كه گوئي شيطان مرده است و ديگر اغوا كننده اي نيست. اميرمومنان(ع)فرمود:خداوند به موسى(ع)فرمود: چهار سفارش به تو دارم در حفظ آنها بکوش:مادام که، گناهان خود را بخشوده نمى بینى، به عیوب دیگران مپرداز! مادام که گنج هاى من را پایان یافته نمى بینى، براى روزیت غمناک مباش؛ مادام که حکومت مرا زائل نمى بینى، به دیگرى جز من امید مبند! مادامى که شیطان را مرده نمى بینى، از مکر و فریب و نقشه هاى او ایمن مباش!١٨.يك استعاذه نيز از پيشوايان ما رسيده كه با خواندن آن در برهه ها و ساعات مختلف زندگى،خود را در پناه خدا و اولياي او قرار دهيم تا از گزند شيطان محفوظ بمانيم و آن استعاذه اى است كه اميرمومنان(ع) به كميل آموخته است:أَعُوذُ بِاللَّهِ الْقَوِی مِنَ الشَّیطَانِ الْغَوِی وَ أَعُوذُ بِمُحَمَّدٍ الرَّضِی مِنْ شَرِّ مَا قُدِّرَ وَ قُضِی وَ أَعُوذُ بِإِلَهِ النَّاسِ مِنْ شَرِّ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِین١٩.
————
١.بقره/١٦٨. ٢.فاطر/٦. ٣.اسراء/٥٣. ٤.مجادله/١٠. ٥.زخرف/٦٢. ٦.بقره/٢٠٨. ٧يس/٦٠. ٨.ص/٨٢. ٩.كهف/٥٠. ١٠.اعراف/١٧. ١١.اعراف/٢٧. ١٢. فاطر/٦. ١٣.نحل/١٠٠. ١٤.مجادله/١٩. ١٥.اسراء/٦٥. ١٦.نحل/٩٩. ١٧.فصلت/٣٦. ١٨.سفينة البحار٥٠١/١. ١٩.بحارالانوار٢٧١/٧٤.