اگر سفر و هجرت نمى بود چه بسا اسلام از مكه، فراتر نمى رفت! انصاف نيست سرزمين هائى تشنه هدايت باشند و هاديان به سوي آنان نشتابند. روا نيست جائى وفور نعمت باشد و جاي ديگر، محروم از آن باشند. بايد همچون رود، روان گشت و تشنه كامان را در مسير اين رفتن، سيراب نمود؛سفرهاي تبليغى با انگيزه الاهى،اگرچه از رنج خالى نبوده اما هماره داراي بركت بوده است.در سفر پيامبر به طائف ،عليرغم اعراض مشركان و رفتار زشت طائفيان، در راه بازگشت،خدمتكارى به نام عداس ،ايمان آورد و بركت اين سفر شد. ايمان آوردن بسيارى از شهرها و حتى كشورها نتيجه سفرهاي مبلغانى بوده كه به انجا سفر كرده و به دعوت مردم پرداخته اند.اسلام از همين طريق به كشورهاي آسياي جنوب شرقى،همچون مالزى و اندونزي و تايلند و نيز اروپا و نقاط ديگر رفته است.هدايتگربا اخلاصى كه از شهر خود كوچ مى كند تا سرزمينى ديگر را از دانش خود بهره مند سازد از مصاديق همان “مهاجر إلى الله” است كه خدا خود پاداش او را به عهده گرفته است:”هر كه در راه خدا هجرت كند، در زمين اقامتگاه هاى فراوان و گشايش ها خواهد يافت و هر كس [به قصد] مهاجرت در راه خدا و پيامبر او از خانه اش به درآيد سپس مرگش دررسد پاداش او قطعا بر خداست و خدا آمرزنده مهربان است”١.
در امر مرزبانى مهدوى،سفر يك امر راهبردي است.همه شهرها از امكانات كافى اموزشي و تبليغى و مقابله اى در مصاف با دشمنان مهدويت،برخوردار نيستند يا نيروهاى آنجا نياز به آموزش دارند.بايد با سفر معلمان و هاديان به آن شهرها، اين نقيصه را برطرف نمود و هرچندگاهى نيز براي سركشي و تشويق و رفع اشكال و آموزش هاي جديد به آن شهرها سفر نمود.درسفرهاي خارجى نيز يا به دعوت مقيمان آنجا و يا با برنامه هاي حساب شده براي هدايت ساكنان آن محيط ها،مشعل تبليغ مهدوى را براي اعلاي نام و ياد و راه آن مولاي مهربان فروزان داشت و با فعاليت هاي معاندان و مخالفان مقابله نمود.دردمندانه بايد گفت در اين زمينه بر خلاف دشمنان كه در اين راه خيلى فعاليت مى كنند،ما بسيار قصور و تقصير داريم و چنانكه بايد و شايد در زمينه سفرهاي هدايتى و تبليغى اهل برنامه و اقدام نيستيم و فرصت هاي زيادى را از دست مى دهيم.بايد متذكر شويم كه اگر با كم كارى و قصور ما كسانى در مناطق ديگر به گمراهى در غلطند،چه پاسخى خواهيم داشت…
گاهى هم وظيفه هجرت داريم. نخست وقتى كه در تنگنا هستيم و تلاش هاي ما در يك مكان به ثمر نمى نشيند و با موانع زيادى روبرو هستيم و به بن بست رسيده ايم و قدرت غلبه بر مشكلات در محلى كه اكنون زندگى مى كنيم را نداريم.عاقلانه ترين كار در اين شرايط ،مهاجرت است.قرآن كريم ،سخن فرشتگان را خطاب به كسانى كه مى گويند ما در ضعف و تنگنا بوديم و نتوانستيم كار كنيم مى فرمايد”:آيا زمين خدا وسيع نبوديد كه مهاجرت كنيد؟!” (قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فيها)٢.نبايد خود را در يك نقطه فريز كرد و تن به هرگونه محدوديتى داد و قابليت هاي خود را خشكاند و استضعاف ها را پذيرفت و هيچ كارى نكرد.دوم، هجرت تبليغى به متظور گسترش دامنه تبليغ است كه در اين صورت خدا نيز براي شما سعه و گشايش فراهم خواهد نمود٣.اينكه به كجا برويم و چگونه كار كنيم البته نياز به طراحى دقيق و هوشمندانه دارد.استفاده از تجربيات ديگران و مطالعه جغرافياي فرهنگى اجتماعى محل مورد مهاجرت و قابليت هاى بالقوه و بالفعل محيط براي پذيرش ماموريت شما،الزامى است.هجرت،منشأ بسيارى از تحولات تاريخى بوده است:هجرت قوم بنى اسرائيل همراه موسى و عبور از نيل و استقرار در سرزمين ديگر؛هجرت پيامبر از مكه به مدينه و تأسيس نظام الاهى در آنجا از اين نمونه هاست. ورود اسلام به بسياري از نقاط جهان، بويژه كشورهاي آسياي جنوب شرقى مثل اندونزى و مالزى و تايلند و …ثمره مهاجرت بازرگانان و مبلغان بوده است.بايد از قفس محيط ،خود را رهانيد و به سوى فضاهاي ديگر پر كشيد…!
البته هجرت از سرزمين مادرى،وطن مألوف يا محيط خوگرفته، مشكلات و چه بسا مصائبى دارد ولى نبايد اين تنگناها اصل مهاجرت را براي شما زير سؤال برد.حتى اگر هجرت دائم ميسر نباشد،مى توان باصطلاح هجرت هاي پروازى يا مقطعى يا كوتاه مدت را سامان داد.آنچه از استعداد و توان و مهارت كه خدا به شما بخشيده است را در جاهاي ديگر هم به ظهور برسانيد.مهارت مهاجرت را تجربه كنيد.گاهى تراكم نيروها در يك جا ،خود موجب ركود و حتى دلخوري و بى تحركى مى شود اما اگر هركدام آنها به سوئى مهاجرت كنند منشأ كارهاي بزرگ خواهند شد.امروز بسيارى از سرزمين ها تشنه پيام هاي مهدوى است تا چشم ها از اميدهاي كاذب به اميد واقعى دوخته شود و دل ها با امام مهربانى پيوند گيرد،چرا بايد اينجا بمانيم و آنها را از اين نعمت محروم سازيم؟ براي اين كوتاهى چه پاسخى خواهيم داشت؟
—————
١و٣. نساء/١٠٠. ٢.نساء/٩٧.