آيا مى توان آينده سده نو و وقايع و رويدادهاى آن را پيش بينى كرد؟ آينده پژوهى يکي از راهبردهاي اساسي براي اداره جوامع بشري محسوب مي شود كه به دنبال کشف، وارسي و ارزيابي پيشنهاد آينده هايي است که مي توانند واقع شوند و يا احتمال واقع شدن آنها وجود دارد و يا به عنوان آينده مطلوب مي بايد واقع شوند. هدف آينده پژوهان ارتقاي سطح زندگي انسان ها در سايه تجربيات تاريخى و تحليل شكست ها و موفقيت هاى گذشته و برنامه ريزى مطلوب براي ساخت آينده اى روشن تر است.آنچه که در اين بحث مورد نظر است ،اين است كه چه نسبتی میان دین وآینده اندیشی و آينده پژوهى وجود دارد؟ در پاسخ مى توان از چند زاويه به موضوع نگريست:نخست آنكه از زاویه دین به “آینده” بنگریم وبه این پرسش پاسخ بگوییم که دین چه نگاهی به آینده دارد؟ و دوم پرداختن به نگرش دینی و قضاوت آن در باب آینده اندیشی توجّه كنيم و سوم آنكه نقش انسان در ساخت آينده را با توجه به مقدرات الاهى، بررسى و تحليل نماييم كه خداوند تا كجا به انسان اجازه تصرف در آينده را مى دهد؟
در بحث عدل الاهى دانسته شد كه اختيار انسان ملاك اصلى براى ارسال رسل و شرايع و نيز ثواب و عقاب است و با نفى اختيار انسان همه اين امور لغو و بيهوده مى شود و عدل الاهى نيز مخدوش مى گردد زيرا چوب زدن يا پاداش دادن به فرد مجبور،ظلم و خلاف حكمت است. اراده انسان است كه مى تواند از او يك موجود متعالى و برين بسازد يا موجودى پست و متعفن.خداوند جهان را به تمليك و تسخير او در آورده ضمن آنكه خود از حاكميت و املكيت منتزع نشده است. انسان در یک چارچوب مشخصى، امکان تصرف در آینده را دارد و مى تواند در محدوده اى آينده خود و جامعه را رقم بزند.او با ویژگي هاي ممتازي چون عقل، اختیار و اراده مى تواند به کشف قوانین تکویني و بهره گیري از آنها اقدام نمايد و در حوزه قانون و ضوابط نيز با بهره گيرى از تشريع الاهى ،زندگى مطلوب ترى را براي خود و جامعه خود برنامه ريزى و اجرا نمايد و بنا به تناسب اهمیت و تأثیرگذاري هر یک از عوامل آينده ساز در رویدادهاي آینده براى خود و جامعه و فرد، به کسب آمادگي هاي زم براي ورود به آینده بپردازد.
درتوصیه هاي دیني،اولیاي دین به شیوه هاي گوناگون، مردم را به آينده نگرى تشويق نموده اند و از اهل بصيرت و متوسمين(تيز بينان و آينده انديشان)تقدير به عمل آمده است. اساساً در نگاه دیني، آینده نگري از ویژگي هاي انسان هوشمند قلمدادشده است.امیرمومنان(ع)فرمود:چشم دل انسان خردمند، پایان کارش را مي بیند و نشیب و فراز خویش را مي شناسد و در وصف انسان خردمندمي فرمایند:”خردمند،امروز مراقب فرداي خویش است و از هم اکنون، آنچه را در پیش دارد، مي بیند”(ابن ابى الحديد١٦٤/٩). و اين ترجمان اين پيام قرآنى است كه:” هر کس بنگرد تا برای فردایش چه پیش فرستاده است و از خدا پروا دارید که خدا به آنچه می کنید داناست (حشر/۱۸) و نيز:”از امروز به فکر فردا باش” (نهج البلاغه:۲۱/۱).تفاوت آينده پژوهى عرفى با آينده پژوهى دينى در اين است كه در اولى انساني مد نظر قرارمي گیرد که بدون دغدغه مبدأ و معاد و نحوه ارتباط با خالق هستي و توجه به اراده الاهى به طراحى آينده مى پردازد و فقط عوامل مادى را مدّ نظر قرار مى دهد در حاليكه در دومى اراده انسان در كنار حاكميت و املكيت خداوند محاسبه شده با توكل به آن قدرت لايزال و رضاى او به تكوين آينده مى پردازد.