عيب جوئى و عيب پوشى

 

 

در آستانه انتخابات بود و حزب او نشست رسانه اى گذاشته بود براي افشاگرى در مورد رقيبان حزبي خويش. آمده بود كه مرا هم به نشست دعوت كند! گفتم:مى خواهيد در نشست چه كنيد؟گفت:اعلام مواضع و بيان معايب و مفاسد حزب حاكم. گفتم: يعنى مى خواهيد با بيان معايب رقيب، نردبانى براي ترقي خود بسازيد؟ گفت: نبايد مفاسد آنها در اداره امور افشا شود؟ گفتم: قصد شما اصلاح نيست بلكه كنار زدن رقيب و نشستن جاي او و گرفتن صندلي قدرت است! و اضافه كردم:چون مد دانم مسلمانى،از تو سوال مى كنم اصلاً افشاگرى و عيبجوئى كجاي اعتقادات تو قرار دارد؟ گفت: مگر اشكالي دارد؟ گفتم: بله! گفت: مگر مستندى دارى؟ گفتم: كدام مستند بهتر از نهج البلاغه؟! گفت: مخلص نهج البلاغه هم هستيم؛ بگو اميرمومنان در اين موضوع چه مى فرمايد؟ گفتم:مى گويم به شرط اينكه اگر قانع شدى، نشست خود را لغو كني! گفت: اگر قانعم كردى،با دوستان حزبي صحبت مى كنم تا لغوش كنيم…

گفتم: اولاً امام يك بحث كلي براي همه دارند و آن نگاه به عيوب خود پيش از نگاه به عيوب ديگران است كه در مورد همه ما صدق مى كند.چه در امور شخصي و چه در امور اجتماعى و حزبي ،پيش از آنكه عيوب ديگران را رسانه اى كنيم ابتدا به عيوب خود بنگريم كه اگر چنين كنيم،آن وقت رفع عيوب خود را مقدم مى داريم نسبت به طرح عيوب ديگران. اميرمومنان با بيان هاي مختلف،اين موضوع را بيان نموده اند از جمله:”هر که در عیب خود بنگرد، عیب دیگران را از یاد ببرد”(من نظر فی عیب نفسه، اشتغل عن عیب غیره)١؛ و فرمود: “خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب های مردم بازدارد”(طوبی لمن شغله عیبه عن عیوب الناس)؛ و بدتر از آن زمانى است كه عين همان عيبي كه از ديگران رسانه اى مى كنيم در خود ما موجود باشد! امام فرمود:”بزرگ ترین عیب آن است که آن چه را که خود داری، بر دیگرى عیب شماری”(اکبر العیب ان تعیب ما فیک مثله)٣.فرض كن مى خواهيد در مورد رقيب بگوئيد شايسته سالاري نكرده و با رفيق بازي و فاميل بازى پُست ها را تقسيم كرده در حاليكه خود شما هم در حزب يا مسئوليت هاي قبلي به همين عيب دچار بوده ايد و فرمود:”کسی که عیب های مردم را بنگرد و بد شمرد، سپس آن ها را برای خود بپسندد چنین کسی احمق واقعی است”(من نظر فی عیوب الناس، فانکرها، ثم رضیها لنفسه، فذلک الاحمق بعینه)٤…

گفت: در نقش حاكميتى،نبايد اطلاعاتى كه از عيوب ديگران داريم به منظور اصلاح آنها،افشا كنيم؟گفتم:اميرمومنان به مالك اشتر كه به زمامدارى مصرش گماشت، دستور داد افشاگران و عيبجويان را از خود دور كن! و فرمود:”باید دورترین افراد ملت از تو و دشمن ترین آن ها نزد تو، عیبجوترین آن ها از مردم باشد! زیرا مردم (خواه ناخواه) عیب هایی دارند و زمامدار سزاوارترین کس به پوشاندن آنهاست. بنابراین، درباره آن دسته از عیب های مردم که بر تو پوشیده است، پی جویی و کنجکاوی مکن؛ زیرا آن چه بر عهده توست پاک کردن عیب ها و زشتی هایی است که بر تو آشکار می باشد و قضاوت درباره عیب ها و گناهانی که بر تو پوشیده می باشد، به عهده خداست. پس تا می توانی جرم پوش باش تا خداوند نیز عیب و جرم های تو را که دوست داری از ملتت پوشیده بماند، بپوشاند”٤. از اين سخن امام شگفت زده شد و پرسيد:پس امام چگونه از لغزش هاي كارگزارانش مطلع مى شد؟گفتم: امام ، ديدبانان و بازرسان(عيون)مخفى داشت كه به او گزارش مى دادند و امام بدون رسانه اى شدن اقدام مى نمود چنانكه در مورد عزل عثمان بن حنيف از فرماندارى بصره چنين كرد و او چون خودش توضيح خواست،آن حضرت، علت را براى شخص او توضيح داد٦…

گفت: يعنى بايد علاوه بر پرهيز از عيب جويي،عيب پوشي هم كنيم؟ گفتم: اميرمومنان مى فرمايد: “از کارهای شرافتمندانه مرد کریم آن است که از آنچه می داند خود را به غفلت می زند (و عیب دیگران را نادیده می گيرد)”٧؛ و فرمود:”ای بنده خدا! در خرده گیری از گناه کسی شتاب مکن؛ زیرا چه بسا که او آمرزیده شده باشد؛ و اما در مورد خود، از گناه کوچکی که کرده ای ایمن مباش؛ زیرا شاید که به سبب آن عذاب شوی. پس هر یک از شما از دیگری عیبی بداند، نباید به خرده گیری از او بپردازد؛ زیرا می داند که خود نیز عیبی دارد و باید شکر این موهبت که عیب هایی که در دیگران هست در او نیست، وی را به خود مشغول دارد(عيب پوشي كند و از عیبجویی باز ایستد)”…گفت:قانع شدم و نشست را ملغى مى كنيم؛گفتم:راه ديگرش اين است كه ملغى نكنيد اما در نشست، به جاي طرح عيوب ديگران، برنامه هاى اثباتى و راه حل هاي ابداعى خويش را بيان كنيد تا ببينند چه در چنته داريد و چگونه مى خواهيد مشكلات مردم را مرتفع سازيد و با چه مكانيزم هاى علمى و تجربي خواهيد توانست چالش ها را بر طرف كنيد…

——————–

١.نهج البلاغه، حكمت٣٤٩.  ٢.همان، خطبه١٧٦.  ٣.همان،حكمت٣٥٣.  ٤.همان، حكمت٣٤٩.

٥.همان،نامه٥٣.  ٦.همان،نامه٤٥.  ٧.همان،حكمت٢٢٢.

 

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *