محبت من به رفتگان از دوستان و خويشان و ديگر همكيشان، با مرگ آنها به پايان نمى رسد و اين علاقه تا وقتى كه خود در قيد حيات هستم، ادامه دارد و غير از ارتباط قلبى، در انجام اعمالى، بروز و ظهور پيدا مى كند. بعد از مرگ من، ديگران نيز با من چنين خواهند بود و اين منش و روش، آموزه دين من است و به آن افتخار مى كنم.ما مسلمانان براي درگذشتگان خود هديه مى فرستيم.بهترین هدیه نيز برای اموات، ادای حقوق واجب انها مانند ادای بدهی و نماز و روزه و حج قضا و نیز خواندن قران و فاتحه و دعا برای مغفرت آنها و انجام هر کار خیری به نیت انها است .بسياري از مردم پس از فوت اطرافيان و عزيزان شان در بازه های زمانی منظم به آرامگاه آنها رفته و با خواندن دعا و دادن خیرات در تلاش برای تسکین غم فقدان از دست رفتگان و طلب آرامش و آمرزش برای روح آنها هستند. بنا بر باور و اعتقادات دینی ما روح مردگان تا روز محشر زنده هستند و بر اعمال و خیراتی که برای آنها فرستاده می شوند آگاهند.برای بسیاری زیارت اهل قبور به شکل عادتی پسندیده درمی آید و چه بسا در طی سال های متمادی تکرار می شود.
در آئين ما، زیارت قبور مردگان جزو وظایف برادران دینی نسبت به یکدیگر شمرده و گفته شده امواتتان را زیارت کنید که آنان به زیارت شما خوشحال می شوند١، هر کدام از شما باید حاجت خود را نزد قبر پدر و مادرش از خدا بخواهد.از دیگر آثار مثبت زيارت درگذشتگان را مى توان زنده نگه داشتن یاد و خاطره ی مرگ در ذهن زائر و در نتیجه مشغول نشدن به امور دنیوی اشاره کرد. ضمناً انسان با رفتن به زیارت قبر والدین خود مى تواند بعضى از کمبود‌ها را که از جهت عدم رعایت حقوق آنها در زمان حیاتشان از او حاصل شده، جبران کند و حتّى به حوایجش برسد به این صورت که اوّل براى والدین استغفار کند و سپس حاجتش را از خداوند بطلبد.محمّد‌بن مسلم گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم؟ آيا مردگان را زيارت كنيم؟ فرمود: بله. عرض كردم: آيا وقتى ما به زيارتشان مى‌رويم، آنان صداى ما را مى‌شنوند؟ فرمود: بله، به خدا سوگند، چنين است، مسلّما آنان از آمدن شما خبردار شده و شادمان مى‌گردند و با شما انس مى‌گيرند؛ عرض كردم: وقتى به زيارت ايشان رفتيم چه بگوييم؟ فرمود: بگو:“بار پروردگارا! زمین را از اطراف پهلوهای آنان بگستران، و ارواح آنان را به سوی خود بالا بر، و مقام رضوان و خشنودی خود را بدانها برسان و از رحمت خود رحمتی را بر آنها فرود آور كه با آن تنهائی شان تبدیل به جمعیّت گردد و وحشت آنها تبدیل به انس شود؛ همانا تو بر هر كاری توانائی”٢.
براي زيارت درگذشتگان هم آدابى گفته اند:زمانی که زیارت مومنی را اراده نمودی بهتر است که روز پنجشنبه باشد و اگر نشد در هر وقت که خواستی، رو به قبله کنی و دست بر قبر بگذاری و بگویی :خدايا بر غربتش رحم آور و همدم تنهائيش و انيس غربتش و ايمنى بخش هراسش باش و رحمتى بر او فرست كه با آن از غير تو بى نياز شود و او را با كسانى كه ولايت شان را داشت، ملحق نما(اللَّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ صِلْ وَحْدَتَهُ وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ آمِنْ رَوْعَتَهُ وَ أَسْکِنْ إِلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً یَسْتَغْنِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ کَانَ یَتَوَلَّاهُ)و سپس هفت بار سوره قدر را بخوان “٣. اين دستور پيامبر ماست:”مردگان خود را در قبرهایشان فراموش نکنید؛ آنها به احسان شما اميد دارند؛ مردگان شما محبوسند زيرا در کارهاى نیک شما ميل و رغبت دارند اما خود قدرت بر انجام آن ندارند؛ براى مردگان خود صدقه و دعا هدیه کنید”٤.
برخى از اهل سنت، زيارت قبور را به خاطر بعضى روايات كه از اين كار منع شده، باور ندارند؛ اما بعضى ديگر به آنها پاسخ داده اند كه اگر هم آن روايات مستند باشد، مربوط به دوره زمانى خاص بوده و بعدها آن منع برداشته شده است؛چنانكه پيامبر(ص) به زيارت مزار مادرش رفته و حضرت فاطمه سلام الله عليها نيز هر روز شنبه صبحگاهان به زيارت قبور شهدا مى‌رفت و به سر قبر حمزه مي‌آمد و از خداوند، طلب رحمت و مغفرت براى او مي نمود”٥. فوايدى كه براي زيارت درگذشتگان (اعم از مرد يا زن)در روايات اهل سنت آمده ، عبارت است از : موجب پندگيرى و عبرت است٦(از اينكه آنان رفتند و اين سرنوشت براي شما هم هست)؛عامل زهد در دنيا و يادكرد آخرت است٧؛ شما را متذكر رفتن خودتان مى كند٨؛ موجب رقّت قلب و گريه و ياد آخرت مى شود٩.به هرحال محروم كردن خود از اين فوايد و فراموش كردن دوستان و خويشان و همكيشان، به خاطر كوچ شان به سراي باقى، نيكو نيست.
——————-
١.الكافي، ج۳، ص۲۳۰. ٢.من لا يحضره الفقيه١٨١/١. ٣. بحارالانوار٢٩٩/٩٩. ٤. آثارالصادقين٢٧٤/٢١. ٥.من لا يحضره الفقيه١٨٠/١. ٦.مسند احمد بن حنبل٣٨/٣. ٧.سنن ابن ماجة٥٠١/١. ٨.سنن نسائي، ٩٠/٤.
٩.المستدرك على الصحيحين٥٣٢/١.